Шорыкйол кыстывий

Марий-влак ожсекак Шорыкйол пайремым кумдан палемденыт. Тудо изарнян кастене пура да ик арня шуйна. Тиде жапыште е‰-влак кугу пашам ыштен огытыл. Каненыт, вашла унала коштыныт, тўрлє модмаш-влакым эртареныт.
Изарнян кастене Шорыкйол пура маныт. Тиде кастене эҥерысе ваке гыч савлай-влак лектыт да урем мучко каят, сурт гыч суртыш коштыт, оза-влакын идалык мучко шуктымо пашаштым текшырат, поро сугыньым пуат. А ял калык изарнян кастене мелнам луген шында, пурам шолта да кугарня кечылан ямдылалтеш. Кугарнян шорыкйол кыстывийым ыштат. Ожнырак еш-влак кугу лийыныт, сандене кажне суртышто кыстывийым ыштеныт, ешыште улшо эн кугу (шоҥго) еҥ кыстывийым ўстембаке шындыме деч ончыч моштымыж семын чоклен да шочшыжо-влакым пайрем сийым тамлаш ўжын. Тиде пашам утларакшым пӧръеҥ-влак шуктеныт. А могай суртышто шоҥго пӧръеҥ лийын огыл гын, шоҥго ўдырамаш-влак чокленыт. Пытартыш жапыште кыстывийым ыштымаш йӧршын гаяк мондалтын. Самырык-влак тудым кузе ышташат огыт пале.
Тений Шорыкйол пайрем кыстывийым мыланем Корак ялыште тамлаш пиал логале. Шорыкйол пурымо деч ончыч Корак гыч ик палымына - Игинашева Людмила йыҥгыртыш да кугарнян кыстывий пайремыш ўжӧ.
- Мемнан ялна «Айык ял» республиканский конкурсын муниципальный этапыштыже сеҥышыш лектын, ынде республик кўкшытыштє тиде лўмым сулышаш верч тыршена. Тиде конкурс кышкарыште ялыштына Шорыкйол пайремын мондалтше ик йўлажым пєртылтышашлан, Шорыкйол кыстывийым тамлаш ўжына, - умылтарыш тудо.
Ӱжмашке мийыман, а кунам эше ямде машина дене толын наҥгаш сєрат - нигузе тореш лияш ок лий.
Корак ялысе клуб вуйлатыше Диана Николаева, поранан игечым шотыш налде, шкенжын «Нива-Шевроле» машинаж дене палемдыме жаплан Мишканыш толын шуо. Пайремыш кайыме годым эре могай-гынат кєстенечым намийыман. А ялыште «Айык ял» конкурс кышкарыште эртарыме пайремыш, моло пайремыш мийыме семын, кочывўдым намияш ок лий. Ял калык тудым шке илышыж гыч йӧршынак куклен лукташ пижын гын, нуным саламлаш гына кодеш.
Ялыште кыстывийым Игинашева Людмила шке суртыштыжо ямдылаш да туштак ял калыкым сийлаш кумылаҥын. Сандене ме вигак тиде суртыш миен чарнышна. Сурт оза вате мемнам порын вашлие, вигак ўстелтӧрыш ўжӧ. Ялысе еҥ-влак погынаш тўҥалыныт веле, сандене изишак яра жапым учырен, кыстывийым кузе ыштыме нерген радамынрак палыме шуын.
- Теҥгече кастене мелнам луген шындышым. Мемнан дене мелнам эре шушо руаш дене ыштат. Ош Поро Кугу Юмылан пелештен, мелнам сайын шукташ йодым. Йодмемым Юмо колын, мелна руаш вужге оварен. Тар шўрашым вўдеш нӧртен кодышым, тыге ыштыме дене тудын кочыжо пыта. Эрдене тар пучымышым, пареҥге немырым шолтышым. Коҥгаште мелнам кўэштым. Коҥгаш кўэштме мелна эре кўжгӧ да тамле лиеш. Варажым мелнан пелышкыже пареҥге немырым пыштен, вашла кыстырен шындет. Икманаш кызытсе чебурек сынан лиеш. Ик терке кыстывийым пареҥге немыр дене, весым тар пучымыш дене ыштышам. Чыла тидыжым мый тиде суртыш марлан толмекем, ава лийшем деч тунемынам, - манеш Людмила Янситовна.
Мемнан мутланыме жапыште еҥ-влак чумырген шуыч.
Ме чылан ўстел йыр чумырген шична. Оза вате кыстывий теркем кучен, Ош Поро Кугу Юмо деч вольык перкем, мўкш перкем, шурно перкем йодо. Мутат уке, таче Украинысе специальный операцийыште участвоватлыше-влаклан мӧҥгышкышт таза-эсен пӧртыл толаш тыланыш.
Шорыкйол кыстывий кочкаш тўҥ шотышто верысе клубын «Рвезылык» вокальный ансамбльын участникше-влак миеныт. Мутат уке, кажныже ўстелыш шындаш сий-кєрматым намиен. Тыште шке ыштыме ушкал ўй, мелна, когыльо да молат лыҥ лийыныт.
- Мемнан ансамбльна «Рвезылык» манылтеш, но тушто чылан пенсионер-влак улыт, - воштылеш верысе ветеран-влак ушем вуйлатыше Тамара Васильевна Ташбулатова. - Иктаж вич ий ончыч районысо ветеран-влак совет кажне тўҥалтыш организацийлан мурым ямдылаш кўштен ыле. Тунам, ныл-вич пенсионер ўдырамашым чумырен, мурым ямдылышна, икымше гана сценыште выступатлышна. Шкаланнат келшыш, ял калыкат сайын вашлие. Варажым ансамбльна кугеме, латвич еҥ марте шуо. Тачысе кечылан индешын кодынна. А молан «Рвезылык» маныда гын, ме чонна дене эре рвезе улына.
Корак ялысе библиотекарь Ирина Гавриловна Васина ожно ялыште Шорыкйолым кузе эртарыме нерген радамын каласкалыш.
- Шорыкйол кыстывийым ыштен, вича оза-влакым сийлена ыле, - манеш тудо. - Сандене тыш толмем деч ончыч тиде йўлам шуктен кодышым. Но кызыт шуко еҥже вольыкым огеш ашне, сандене вича оза-влакым сийлыме йўлат мондалтын. Вича-влак ялыште тулыкеш кодыныт.
Шорыкйол кыстывий пеш тутло лийын ыле. Мыйым тыгай пайремыш ўжмыштлан тауштен, ял библиотекылан шкемын «Таракан кугыжа» пьеса-влак книгамым пєлеклен кодышым.
- Диана Михайловна, ончыкылык паша планда могайрак? - клуб вуйлатыше деч йодам. - Вет «Айык ял» лўмым республик кўкшытыштє сулышашлан пашам чот ыштыман.
- Мый клуб вуйлатышылан кодший март тылзыште гына ышташ тўҥалынам. Чын паша шуко. Положенийже почеш арняште кок мероприятийым эртарен, социальный сетьыште ончыктышаш улына. Тыгак верысе газетыште пашана ончыкталтшаш. Такшым ме пашам конкурслан верч огыл ыштена. Ялна изи, кугорно деч тораште верланен. Клубна пеш тошто. Ялыште у клубым чоҥаш шонена. Тидлан еҥ-влак деч оксам погаш тўҥалынна...
- А клубым мо дене ыштынеда?
- Пеноблок-влакым налаш ямдылалтына. Теве «Айык ял» конкурсын район кўкшытыштыжӧ сеҥышыш лекмылан 50 тўжем теҥгем пуэныт. Тўҥалтыш капитална уло. Можыч эше иктаж-могай программыш пурен кертына. Шушаш кеҥежым эше ял йырысе памаш-влакым эрыктен, тўзаташ шонена. Тачысе кечылан ял кєргыштына шым памаш кодын, кажныж гыч еҥ-влак вўдым налыт. Чылаже латвизыт дечат шукырак лийын. Йомшо памаш-влакым почаш кўлеш. Ял уремысе корным тєрлыман. Вет ынде ожсо гай колхоз уке. Нигӧ толын огеш ыште. Сандене чыла паша верысе калык вий дене шукталтеш. Паша шуко, йокрокланаш да йогыланаш жап уке, - манеш Диана Николаева. - Теве таче ныл шагатлан клубышто йоча-влаклан Шорыкйол савлай-влак модмашым эртарена.
Валерий АБУКАЕВ.