«Корак ялемлан пӧлеклем»

Верысе клубын методистше Диана Николаева тыгай вашлиймашым эртараш шукертак шонен да ик сылне теле кечын шонымашыжым шуктен. «Корак ялемлан пєлеклем» мероприятий «Айык ял» республиканский конкурс кышкарыште эртаралтын.
- Вашлийын, шинчаваш мутланымашлан нимо ок шу, - манеш Диана Михайловна. - Эше акрет годымак марий-влак умыленыт, лач пырля илен гына чыла нелылыкым сеҥаш лиеш. Ик верыште шочын-кушшо-влак ӧрдыж кундемыш каят гын, пырля чумыргаш тыршат да шке землячествыштым ыштат. Вет кажнылан шочмо-кушмо вер-шӧр эн шерге, эн лишыл улеш. Корак ялыште илыше-влак шке ялышт дене кугешнат, тудым нимучашдымын йӧратат. Пўрымаш шукыштым вес кундемыш наҥгаен гынат, шочмо ялышт дене кылым огыт йомдаре.
Корак ялым чапландарыше ик еҥлан Яныбай Янгубаев шотлалтеш. Шукерте огыл тудлан 75 ий темын. Яныбай Янгубаевич «Эрвел» куштышо калык ансамбльым 1979 ий гыч 2010 ий марте вуйлатен. Тудын пашажым кўкшын аклыме. 1976 ийыште Башкир АССР культурын заслуженный пашаеҥже чап лўмым пуымо, 1996 ийыште Россий Федераций культурын сулло пашаеҥже лўм дене палемдалтын.
Яныбай Янгубаев 1948 ий 5 январьыште Корак ялыште шуко икшыван ешыште шочын. 1965 ийыште Стерлитамакысе культпросветучилищыш пурен. Кок ий гыч Совет Армий радамыш налыныт. 1969 ийыште училищым тунем пытарен да вигак Мишкан Культура пӧрт пеленсе куштышо калык ансамбльын художественный вуйлатышыжлан шогалтеныт. Кўчык жапыште ансамбльын лўмжє республикыште гына огыл, а Россий кўкшытыштат чапланен. 1972 ийыште республиканский смотрышто лауреат лийын, 1973 ийыште Всероссийский смотрышто ойыртемалтын.
1984 ийыште Яныбай Янгубаевич Челябинский государственный культура институтыш заочно тунемаш пура да 1989 ийыште тудым тунем пытара. «Эрвел» ансамбльын чапше йырым-ваш шарла. Тудын выступленийжым телевидений дене ончыкташ тўҥалыт. Ансамбльлан Италийыште марий калык культурым ончыкташ ўшанат. Таче «Эрвел» куштышо калык ансамбль Мишкан районын визитный карточкыжлан шотлалтеш.
Мишкан районын почетный гражданинже, Башкортостанын да Россий культурын заслуженный пашаеҥже Яныбай Янгубаевичын выступленийжым землякше-влак кугу кумылын колыштыныт. Корак тўҥалтыш классыште тунемше рвезе-влаклан кузе тывырдыкым кушташ кўлмӧ нерген мастер-классым ончыктен. Корак ялыште илыше-влак лўм дене Яныбай Янгубаевичлан верысе уста ургызо Алевтина Шамшитован ургымо марий тувырым чиктеныт.
Верысе поэт Петр Антоновын выступленийже оҥай лийын. Тудо шке возымо почеламутшым лудын пуен да почеламут кузе возалтме нерген ойлен. Тудын возымо почеламутшо-влак марий газет ден журналлаште савыкталтыт.
Петр Абдулаевич 1951 ийыште Корак ялыште шочын. Чорай кыдалаш школым тунем пытарымеке, 1969-1971 ийлаште Совет Армий радамыште служитлен. Профессийже дене механизатор. Кеҥежым комбайн дене пашам ыштен, телым фермыште слесарь-кочегар лийын. Петр Абдулаевич ден Рита Иргубаевна ватыже 6 икшывым ончен-куштеныт. Таче нуным 13 уныка куандара. Почеламут возаш тудо самырыкше годымак тўҥалын, но изишак айманышырак улмыжлан кӧра возымыжым шукыж годым мындер йымалныже гына арален.
Корак клубышто эртыше вашлиймаште Монар сельсовет СП вуйлатыше Юрий Яншаев шке выступленийыштыже кажне тукым шке почешыже пале кышам кодымо нерген ойлен. Тидын нергенак ушештарен Корак ялын вес шочшыжо, кызыт Монар ялыште илыше Дарья Байметова. Тудын педагогический стажше 40 ий.
Корак ялыште шкеныштын газетыштым луктыт улмаш. «Каргинский вестник» лўман, А4 формат дене кок страницан газетым Галина Янсубаева луктеш да лўмын ойырымо еҥ тудым сурт еда тугок шалата. 3 февральыште эртыше мероприятийыш мийыше-влаклан Диана Михайловна газетын 2-шо номержым шалатен лекте.
Тиде вашлиймаште эше ик кугу событий кужу жаплан шарнымашеш кодеш. «Корак ялемлан пӧлеклем» муро книган презентацийже. Калык муро-влакым шукерте ожнак Корак ялын шочшыжо Макиян Шамыкова поген да возен коден улмаш. Книган авторжо нерген Людмила ўдыржє ден Елеза шешкыже ойленыт.
Макиян Шамыкова 1942 ий 17 майыште Корак ялыште шочын. Самырыкше годым Свердловск кундемыште торфым лукмаште пашам ыштен. Погымо оксаж дене ургымо машинам налын. Пеш сай ургызо лийын, моткоч мастарын мурен. 17 ияш улмыж годым тудо марий такмак-влакым погаш тўҥалын да 96 лаштыкан тетрадьым муро дене темен. Кўшыл Шогертен ялыш марлан лектын. Пелашыже Сергей Салиев дене Людмила ўдыр ден Олег эргым куштеныт. Макиян Салиева сєснам ончымаште тыршен да фотокарточкыжо эре Мишкан совхозын почет оҥаштыже кечен. Тудо 1998 ий 30 октябрьыште илыш дене чеверласен.
Олег Сергеевич шке пелашыжым аважын шочмо ялыштыже вашлийын. Елезам марлан налын да Кўшыл Шогертен ялыште илаш тўҥалыныт. Макиянын мурым возымо тетрадьшым лач тудо муын.
- Тиде рукопись чуланыште лийын, - шарналта Елеза Михайловна. - Тўс кайыше вынер сумкаште 1959 ийыште икымше мурым возымо тетрадь киен. Мый вик умылышым: кидыште пеш шергакан материал. Тиде тетрадьыште возымо такмак-влакым лудын, Корак ял илышым пален налаш лиеш.
Елеза Михайловна тетрадьыште возымым шымлаш тўҥалын, вара муро-влакым компьютер дене поген. Тудлан икшывыже-влак полшаш тўҥалыныт (Олег ден Елеза Салиевмытын кок эргышт да ик ўдырышт уло). Тетрадьыште улшо такмак-влакым погымеке, тудо шўжарже Диана Николаевалан ончыктен. Диана Михайловна «Келшымаш» газетыш Валерий Абукаев деке миен да тудым савыкташ кўлмє нерген ойлен. Тыге «Корак ялемлан пӧлеклем» муро сборник шочын. Тудо изи кугытан, кўсеныште кондыштараш лийже манын келыштарыме. Но кызытеш тудым кустарный йєн дене гына лукмо (Мишкан редакцийын шке типографийже уке). Книга презентацийыш мийыше Валерий Абукаев ончыкыжым кугурак тираж дене Йошкар-Олаште лукташ лийме нерген ял калыклан умылтарен. Мутат уке, тетрадьыште возымо такмак-влакым погымо годым литературный обработкым ыштыме огыл, южо куплетыште ик знакат уке. Чыла тыгай экшыкшым тӧрлаш «Келшымаш» газетын вес пашаеҥже, поэт Эсен Элай полшен. Тудат ялыште лийын да шке шонымашыжым ойлен.
Вашлиймаш мероприятийым Корак ялысе «Рвезылык» вокальный ансамбль сєрастарен. Мутат уке, верысе тўҥалтыш школышто тунемше-влак шке мастарлыкышт дене уна-влакымат, ял калыкымат куандареныт. Икымше классыште тунемше Злата Сайсанова тошто марий куштымашым моткоч сайын куштен. Школын куштышо коллектившылан Яков Яныбаевич пеш сай акым пуэн. Вашлиймаш мучаште тале музиканче, Корак ялын шочшыжо, ўмыржӧ мучко районный газетыште водитель лийын пашам ыштыше Иван Мурадымовын тальянкым шоктымыж почеш чылан пырля кандырам пуненыт.
Вашлиймашке толшо уна-влаклан тувыртыш кочмо пайремым ончыктымо. Тувыртышым Васинмыт Виталий Константинович ден Ирина Гавриловна шке суртыштышт шолтеныт да чыла йўлажым ончыктеныт. Сурт оза кызыт сулен налме канышыште улеш, а оза вате ондак школышто марий йылме ден литературым туныктен, кызыт библиотекыште пашам ышта.
Светлана ТОЙМУРЗИНА.