«Дружба» («Келшымаш») - ўшанле кидыште

Редакций… Мыланем тиде мут пеш шукым ончыкта. Кажне гана тышке толмем годым, мыйым ойыртемалтше шижмаш - редакцийын пашашке ушнымаш – авалта. Шарнымаштем тыште пашам ыштыше палыме да лишыл ен-влак. Таче мый адакат шке ачамым шарналтем да тиде поро айдеме дене лудшо-влакым палдарынем. Ишале Ишкузинович Ишкузин «Коммун корно» редакцийыште газет лекташ тўналме ийла гычак, манаш лиеш, Кугу Отечественный сар тўналмешке, пашам ыштен. Тудо 1906 ийыште йорло кресаньык ешеш шочын. Илыш нужна да неле лийын, санден ешысе 12 икшыве гыч кокытшо веле илыше кодын. 1917 ийыште Пайтара инородческий школышто 4 классым тунем пытарен. Умбакыже тунемын кертын огыл, ача-авалан полшаш кўлын. Тудо шуко палаш тыршен, кугырак-влакын ойлымыштым колыштын ушыш пыштен, шуко лудын, ликбезыште полшен. Москвасе Тимирязев лўмеш сельхоз академийын студентше Изиляй Шуматов полшымыж дене «Марий ял», «Крестьянская газета» газет-влакым да «Сам себе агроном» журналым возыктен налын. Тушечын мландым курал-ўдымє у йєнвлак нерген пален налын, тиде йєн-влак кугу лектышым налаш полшеныт. Мутлан, ожно шурным шошым гына курал -ўденыт, шыжым кылмаш куралме нерген нимом пален огытыл. Ачам кочамым (шке ачажым) у йєным кучылташ ўшандарен кертын. Йонылыш лийын огытыл - шўльє лектыш тиде ийын ятырлан сайрак лийын. Ик жап гыч ачам нине газетлашке возгалаш тўналын, икмыняр статьяжым печатленытат. 1930 ийыште Мишканыште «Коммун корно» газет лекташ тўналын, ачам тунамак газетыш колхоз илыш гыч заметка-влакым колтылаш тўналын, селькорыш савырнен. Уста да чолга рвезым вигак ужыныт. Ий мучаште тудым Йошка-Олашке газет пашаен-влакым ямдылыме кум тылзаш курсыш тунемаш колтеныт. Тыршен тунемын, Марий областной конференцийыште селькор-влакын делегатышт лийын, тушто докладым лудын. Курсым тунем пытарымеке, литсотрудникын удостоверенийжым налын да «Коммун корно» газет редакцийын штатышкыже пурталтын. Тыште тудо 10 ий пашам ыштен. Война деч ончыч редакторын заместительже лийын. Ачанан шарнымаш дневникше гыч ме тудын пашам пайдалын да тыршен ыштымыж нерген палена. Чыла енлан тиде келшен огыл, критикылан шуко енже єпкелалтын да ўчым шукташ сєрен. Икана ик тыгай єпкелалтшет йўдвошт оралтыште пычалым кучен шоген лектын. Оза оралтыш лектеш гын, лўен пушташ шонен. Пиалешыже ачам лектын огыл. Тидын нерген жап эртымеке, саде пєръен шке каласен. Марий писатель Яныш Ялкайн ачамлан тыге ойлен: «Тый ныл класс образованиет денак сайын возет. Тыйын возаш мастарлыкет уло». Тиде ой ачамым ўмыржє мучко кумыланден шоген. 1941 ий сентябрь тылзыште фронтыш каен. 1204 стрелковый полкын минротыштыжо политрукын заместительже лийын. Кок гана нелын сусырген. Госпиталь деч вара 4-ше Украинский фронтын инженерный частьыштыже кредалын. Сар деч вара ачам тўрлє вере пашам ыштен, но редакцийыш пєртылаш пўралтын огыл. Ачам Совет кучемлан да у идеологийлан шўман лийын, садлан шке эргыжлан, мыйын изамлан Ким (Коммунистический Интернационал Молодежи) лўмым пуэн. Умыржын мучашыште ачам кўлеш образованийым налын кертдымыжлан пеш чаманен, писатель лияш шонымыжо шукталтын огыл. «Туге гынат, шке илышем дене кугешнем. Тыгай шинчымашем денак мый пропагандист, туныктышо, завклуб, райком партийын инструкторжо, библиотекарь (избач) лийын ыштенам. Совет властьлан да Коммунистический партийлан тау. Шке илышемым арам илен эртарен омыл, шке калыкем верч чын пашам шуктенам», - ойлен тудо. Умыржє мучко ачам районный газетын чолга внештатный корреспондентше лийын. Статья-влакым центральный, республиканский изданийлашкат: «Правда», «Советская газета», «Марий коммуна», «Рабоче-крестьянский корреспондент» газетлашке возен. Тудын писатель лияш шукталтдыме шонышыжым илышыште уныкаже, кугырак Настя ўдыржын эргыже – Анатолий Сергеевич Ишалин (псевдонимже Анатолий Тулай) шуктен. Мый кугешнем – ачамын пашажым акамын эргыже, Россий писатель-влак Ушемын членже, педагогика науко кандидат, Петровский наука академийын член-корреспондентше Анатолий Ишалин чаплын шуя. Кунам кумыл толеш да ачан генже-влак ылыжыт, мыят районный газетыш уда огыл статья-влакым возем. Районный газетын ик чолга селькоржо Нина Михайловна лийын. Тудо школ илышым ончыктен, йоча-влакын пашашт да тыршымышт нерген каласкален. Шарнымаш мыйым тудо куан жапышке пєртылта, кунам мый почтальонын рольжым шуктенам. Мемнан ешна Мишканын ик мучаштыже - Ирсай воктене лийын, 8-ияш школ вес мучаште – Уял велне, редакций Мишкан покшелне. Мый редакцийыш сурт гыч ачамын, школ гыч Нина Михайловнан возымо статьяштым нумалынам. Редакцийыште мый дечем: «Ачат деч але туныктышет деч?» - йодыныт. Редакцийыште мый шке ен лийынам. Южгунам мыйым конфет дене сийленыт. Таче мартеат шокшо шарнымаш чоныштем, чыла редакций пашаен-влак дек келге пагалымаш да йєратымаш ила. Поро мут дене Манзума Наматовна Каримовам шарналтыме шуэш. Совет жапыште 5 майыште Печать кечым пайремленыт. Тиде кечын кажне ийын мемнан суртыш Манзума Наматовна толын. Ачамым Печать кече да Сенымаш кече дене саламлен. Кєстенечым, пєлекым конден. Нуно ачам дене коктын кужашын мутланен шинченыт, редакцийыште пашам ыштыше-влакым шарналтеныт, паша нерген кутыреныт. Иктаж-могай йодыш лектын гын, тудо ачам дене канашаш толын, нуно пырля шонен, келшыше йєным кычалыныт. Манзума Наматовна уста вуйлатыше, пеш тўткє да поро ен лийын. Статьямын мучаштыже мый редакцийын кызытсе коллективше деке ончалтышем савырынем. Редактор Фирдаус Маликовна Кадикован вуйлатымыж почеш газет пашаен-влак ача-кочана-влакын пашаштым сайын шуят. Газетыште онай статья-влак, мотор фотографий-влак печатлалтыт. Нуно мер илыш дене илат да калык деке кўлеш уверым шуктат. Тўнжє – шке йырышт моторым ужыт да шкат тудым ыштен моштат. У ий вашеш редакцийыш толаш пеш кумылло ыле. Пєртончылно тыйым кагаз гыч сўретлен пўчмє весела лумкурчак-влак «вашлийыт», корреспондентский кабинетым моторын пўчкедыме лум пырче-влак сєрастареныт. Тиде моторлыкым Светлана Тоймурзина ден Залия Гатина уста кидышт дене ыштеныт. Тыш логалмек, изи йоча гай, у ий юзо шўлышым вучет. Тау тыланда! Кажне кечын ўшанем пенгыдемеш – газет ўшанле кидыште. Уло чон ден тендам газетын 95 ийже дене саламлем. Тыланда пенгыде тазалыкым, чыла поро пашаштыда сенымашым, тўналме пашаштыда - ынгайлыкым да мландысе пиалым тыланем.

Н. ЗАЙНУЛЛИНА, пенсионер.