«Илыш – шкем шке йўлатымаш»

- Лишыл йолташда кº, Гельсий Зайниевич? – йодым мый. - Ынде иктат уке. Эн лишыл йолташ Александр Васильевич Селин ден Юрий Михайлович Артамонов лийыныт. А вараже Сергей Николаев дене эре келшенна. Тудын вес т¢няш кайымешкыже. - Гельсий Зайниевич, кызытсе журналистике нерген мом каласеда? - Кызыт мый лудмаш уке. - Ну тугеже вич ий ончычсо журналистике шотышто? - Ожно цензур лийын, кызыт уке. Мом шоныметым возо – тиддене сай. Нигº ок чаре. Но, лудамат, йонылыш шотышто южгунам калыкым нимош огыт шотло гай чучеш: кидет пу, саламет колто. Почела тыге. Школышто тыге возет гын, кокытаным шындат ыле, а журналистикыште йонылыш возет – эше гонорарым т¢лат. - Мый, шонем, содыки марий журналистике нºлталтын, - мане Мочаев. – 1987 ий гыч журналистикыште улам. Ойлен кертам: жанр денат ойыртемалтеш. Самырык-влак возкалаш огыт луд. Южгунам тугай кюлдымашлан ючашат. Журналист-влак Совет жапыште шкеныштым шот дене кученыт, дисциплине шижалтын… - Илыш. Тиде мо? – йодым. - Илыш – шкем шке й¢латымаш. Тыге руш поэт Давид Самойлов ойлен. - Келшем, - манеш Мочаев. – Творческий айдеме пашаш пижеш, чыла монда: ешым, моло сомылым. Тудо йула. Цельыш шуаш тырша. Тиддене келшем. Але ¢дырамаш йочаже верч чыла пуа, шкаланже нимо огеш код. - Кийымыда годым мом шонеда? – йодым. - Пайдам ыштен ом керт. Нигºлан. Эргымат мыланем верч тыште ила, - чонжым почын каласыш Гельсий Зайниевич. - Эргычлан – пиал, - мане Мочаев. – Тыланетше сай огыл мо? - Мыланемже сай, - ешара аксакал. – А тудланже? - А тудо тый дечет мом гына огеш кол! – мане Мочаев. – Тудлан пайда лиеш. - Кушто пашам ышташ утларак келшен? – умбакыже палынем. - «Ончыко» журнал редакцийыште. Анатолий Тимиршинович Тимиркаевын вуйлатыме жапым эн пиалан татлан шотлем. Тунамак мыланем госпремийым пуышт. Ик ялын кок эргыже иканаште нална. Андрей Андриянов, калык артист, дене пырля. - Шочмо ялыштыда кызыт иктаж-кº ила? – йодым. - Ынде ялна иземын. Паша уке, колхоз уке. Самырык-шамыч ºрдыжыш каят. Родо-влакемат каен пытеныт. - Пытартыш гана шочмо ялыш кунам миенда? - Гена шольымлан 70 ий темме юбилейыш. Тудо Чорайыште ила. Пеш сай пºртым ыштен. Тунам Кучывайышкат савырнышна. Чорай – кугу села, тушто тукым шольо-шамычат илат. - Йошкар-Олаш толмыланда ºкынен одал? - Уке. Ме пелашем дене коктынат толынна. Тудо пединститутышто тунемын. Мый, тунем лекмек, Башкирийыш распределений почеш логалынам. Но тушко шым кай. А пелашем Тымбайыште пашам ыштен. Мыланем йолташем-влак вигак «Марий коммуныш» пашаш пураш темлышт. Тушко нальыч. - Кок ий пашам ыштымек, тыланда пачерым пуэныт, манын лудым ик изданийыште… - Туге. Ондак Карл Либкнехт уремыште, вара тыште, Сомбатхейыште. Эре тыштак илем. - Сад-пакчам кученда, уке? - Кученна. «Мир» садыште. Удырем ден веным тудо садым кызытат кучат. Тушто пºрт ден монча уло. Мончажым шкеак ыштенам, манаш лиеш. - Уремыш лекмыда шуэш чай? - Шуэш, да, кызыт кокымшо группышто улам, вуй дене. Вашке икымшым пуат дыр. - Мыняр уныкада уло? - Нылыт. - Марий-влак тыге ойлат, - коклаш пурыш Мочаев. – Икымше йочам удырамаш шкаланже ышта, кокымшым - марийлан, кумшым – калыклан. Калыклан тый ыштен отыл! - Калыклан – книга! – арален налаш шонен маньым мый. Валерий Александрович Мочаев 2001 ийыште йодыштмашым эртарымыжым шарналтыш. Ик йодыштмо енже Гельсий Зайниевич лийын. Йодыш ден вашмут рушла лийыныт. Сандене нуным вашталтыде кодена. 1. Удовлетворены ли вы своим материальным положением? – Все мы бедные. 2. Ваш девиз? – Живи, пока живется, радуйся жизни. 3. Какую современную периодику вы читаете? – Читать нечего. 4. Состоялись ли вы как профессионал? – Не знаю. Валерий Александрович, тиде «Не знаю» вашмутшылан йукынак шонкален, вашмутым кычале: - Кеч-могай шотан айдеме шкаланже акым пала. Гельсий Зайниевич нигº дене огеш шюранышт, нигº дене огеш чоялане. Тудо шке пашажым йºрата. Сандене, шонем, тыгай вашмутым пуэн. Мутланымынам Гельсий Зайниевичын Игорь эргыже эре колышт шинчыш. Коклан кутырымашкына ушныш. Шижалтеш: ачажын тазалыкше верч тургыжлана. Вет аксакална шуко жапшым киен эртара, кочкаш веле кынел шинчеш. Вашлиймына кечын нойымешкыжак мутланымыктылан проститлаш йодна. Игорь эргыже марла пеш сылнын, ныжылгын кутыралтен колта. Мутланымына коклаштак шаблон почеш ыштыме альбомым конден ончыктыш. Каласыман: Тушто Гельсий Зайниевын изи годсо гыч тюналын тачекече марте илышыже ончыкталтын. Поснак тошто фото-влак ш¢меш лакемалт кодыч. Пелашыже, икшывыже-влак пелен кажне фотошто Гельсий Зайниевич шыргыжеш. Пиалан енын веле шинчаже куан дене темше, кумылжо сай лиеш. Игорь 1983 ийыште школым тунем пытарыме деч вара Свердловскыш журналистлан тунемаш каенат, Йошкар-Олаш пºртылын огыл. Заполярьеште, Волгоградыште да моло вереат илен коштын. 2008 ий марте «Вечерний Волгоград», «Все для вас», «Витамин счастья», «Лидеры образования» изданийлаште журналист сомылым шуктен шоген. Вара ты пашам кудалтен. Кызыт Игорь ачаже пелен. Подмосковье гыч л¢мын толын. Тудын удыржº Берлиныште, эргыже Амстердамыште илат. - Инна удыремат журналистикыште тырша: Марий Эл Республикнан ик савыктышыштыже корректор, - каласыш Гельсий Зайниевич. «Ожно годым, рвезе годым» книгам йодын нальым. Автограф дене. Тушто дневникым в¢ден. Шергалын лектым. Пеш онай. А Валерий Александрович Мочаевлан «К¢кшака» книгам автограф дене пºлеклыш. Тау, Гельсий Зайниевич, пºлеклан, кызытсе журналист-влакым туныктен шогымылан, шуко книгам шочыктымылан, марий т¢нялан шинчам почаш полшымылан.

Екатерина Тетерина («Ончыко» журнал гыч).