Ме тудын дене кугешнена

Илья Яковлевич Янбахтин 1920 ий 25-ше июньышто Мишкан районысо Пайтара ялыште шочын. 1927 ийыште Пайтара ялысе тюналтыш школыш тунемаш пурен, 1932 ийыште Мишкан селасе кыдалаш школышто тунемаш тюналын. 1936 ийыште Эльян селасе педагогический техникумыш тунемаш пурен, студентше годым комсомол радамыш ушнен. Техникумым тунем пытарымеке, ик жап Мишкан селасе кыдалаш школышто марий йылме ден литературым туныктен. Рвезым 1939 ийыште действительный военный службыш налыныт. Райвоенкомат тудым Новосибирский военный училищыш тунемаш колтен. Тушто курсант Янбахтин ВКП(б) членлан кандидат лиеш (партийыш 1943 ийыште пурен). 1941 ий декабрь тылзыште, училищым тунем пытарымеке, самырык лейтенант Янбахтиным фронтыш колтеныт. Тушто тудо ондакшым взводын, ротын, командирже лийын, варажым 149-ше стрелковый дивизийын 568-ше стрелковый полкшын командирже - полковник Федюнькинын адьютантше лийын служитлен. Тунам дивизий 61-ше армийын радамышкыже пурен. Командир-влак чўчкыдын колымылан да ситыдымылан кєра самырык офицерым т¢рлº участкылашке да тўрлє боевой задачым шукташ колтеныт. И. Янбахтин батальон командир, оперативный отдел начальник, полк штаб начальник лийын. Палемден кодена: тунам 568-ше полкым подполковник И. И. Кий вуйлатен. 1942-шо ийыште старший лейтенант Янбахтиным икымше боевой награда – «За отвагу» медаль дене палемдыме. Тиде жаплан Илья Яковлевич сусыргенат, контузийымат налын шуктен. Идалык эртымеке, 1943 ий майыште, Илья Яковлевич, уже майор званий дене, 97-ше дивизийын оперативный отделже начальник лиеш. Кредалмаште тудо ик гана огыл ойыртемалтын. 97 дивизийын (ЖБД-97) 1943 ий декабрьыште лекше боевой действий журналыште землякнан подвигше нерген тыге возымо: «Майор Янбахтин Черныши ял верч кредалмаште, тушманын тулжо йымалне да танк-влак наступатлыме годым, дивизий командир полковник Раков дене пырля комдивын приказше-влак дене частьвлакым вашке палдарен, нуным шуктымым организоватлен да тўткын эскерен». 1944 ийыште, сайын шуктен кертдыме Гольдапско-Гумбиненский операций годым, 69-ше стрелковый полкын командирже сусыргымеке, Илья Яковлевич ик жап полкым вуйлатен. Пелий эртымеке, 1945 ий 8 мартыште, 25 ияш подполковник Янбахтин 97-ше стрелковый дивизийын 69-ше стрелковый полкшым вуйлаташ тюналын. Тиде должностьышто самырык командир япон сарыште кредалын. Илья Яковлевич действующий армийыште 1941 ий т¢‰алтыш гыч 1945 ий марте лийын. Кок гана Йошкар Знамя орден, тыгак Суворовын кумшо степенян орденже, Отечественный сарын орденже-влак (кум степеньжат), кок гана Йошкар Ш¢- дыр орден, «За отвагу», «За боевые заслуги» медаль-влак дене наградитлалтын. 1955-ше ийыште, Фрунзе л¢меш военный академийым тунем пытарымеке, генерал-майор Г. И. Обатуров командоватлыме 33-шо механизированный дивизийын 104-ше механизированный полкшын командирже лиеш. Полкын командирже полковник Янбахтин 1956 ийыште Венгрийысе антисоветский мятежым пызырымаште участвоватлен. Жап эртымеке, Илья Яковлевич, ограниченный военный группын составше дене, Гвиней Калык республикыште служитлен. Варажым Одесса оласе высший общевойсковой командный училищыште туныктен. Ик жап гыч старший преподаватель И. Я Янбахтин Одесса оласе инженерно-строительный институтыш - гражданский службыш куснен. 1972 ий гыч 1987 ий марте институтышто ученый секретарь должностьышто пашам ыштен. Ты паша жапыште 250 науко кандидатлан, 160 доцентлан, профессор да старший науко пашаенлан документым ямдылен. Йолташыже-влакын мутышт почеш, полковник Илья Яковлевич Янбахтинын, ийготым ончыде, илыш вий-куатше шолын шоген. Тудо тунемше, военный, студент-влак деке ч¢чкыдын унала миен. Землякна 1992 ий 9 декабрьыште илыш дене чеверласен. Одесса оласе воинский ш¢гарлаште тоялтын.

В. КНЯЗЕВ.