Сава, сава, тый ит мондалт!

Жап писын вашталтеш, тудын дене пырля пашам ыштыме тўрлӧ ўзгар-влакат вашталтыт. Эсогыл, калык южыжын лўмжымат монда. Мутлан, иктаж еҥ деч мо тугай сўзлӧ манын йодат гын, раш вашмутым пуэн ок керт. А вет пел курым ожно тиде ўзгар чылалан палыме да кажне суртышто лийын. Чаманаш кодеш, калык вашке
сава мутымат монден кертеш.
Тыгай ынже лий манын, Эшым ялыште кокымшо ий почела «Йоҥгалт, сава!» лўман пайрем эртаралтеш. А марий пайремын ойыртемже могай? Чылаштыжат гармонь сем ден марий муро-влак йоҥгалтыт, чылажымат йомартле да чолга марий «тывырдык» сӧрастара. Тиде ганат тыгак лийын. Эше марий-влак пайремышкышт эре
калык вургемым чиен мияш тыршат, поснак – ўдырамаш-влак. Тиде пайремыште гын еҥ-влак уэшын кидышкышт савам налыт да, эртыше жапым шарналтен,
шудым солат. А вет икмыняр ий ончыч сава кажне суртышто ик эн кўлешан арвер лийын. Тудым сакленыт, араленыт, пагаленыт, юзо виян улмыжлан ўшаненыт.
Мутлан, сава гоч лекташ чареныт, кочшо ошкыл лектат гын, удан солаш тўҥалеш маныныт.
Шудым ожнырак эре каныш кече-влаклан пуэныт, но марийын шудо пайремже эре кугарнян тўҥалын. Вет йўлана почеш, шуматкечын – кукшо кечын, кунам коракат пыжашым ок опто, нимогай у пашам тўҥалаш ок йӧрӧ. Тидлан кӧра марий-влак кидым эре кугарнян пыштеныт, сава дене шудым кеч кум гана
солалтеныт. А тылеч ончыч савам тургым жаплан ямдыленыт: таптеныт але шуыныт, варажым вўдышкӧ вургыжо лӧчыжӧ манын чыкеныт. Вет, кужу жап кечен, тудын вургыжо кошка, от лӧчыктаре гын, сава лўшкалташ тўҥалеш але йєршын пижыктыма гыч лектын возеш.
Савам шынден да тӧрлен моштышо-влак яллаште кугун жаплалтыныт. Шудо пагыт деч ончыч еҥ-влак нунын деке черетым ыштеныт – кажныже шерге ўзгарым келыштарыме пашам ўшанле мастерлан пуаш тыршен.
Савам таптен моштышо-влакат аклалтыныт. Вет таптыме сава ятырлан сайрак сола да пўсым кужурак жап куча. Пайрем кечын тудым таптыме шотышто
мастер-классым Эшым ялыште илыше Борис Шакирович Апсаликов ончыктен.
«Йоҥгалт, сава!» пайремым калык савам да моло ожсо арверым ынже мондо манын шонен луктылтын. Тудлан илышым Эшым ялысе клубын пашаеҥже
Фёдор Кутлияров пуэн. Шонымашыже пеш сай лийын. Вет ожсо илышым, кугезына-влак ыштыме пашам, ўзгар-влакым мыланна мондыман огыл, чыла
нине – мемнан культурына, историйна, йўлана. Тидлан кӧра пайремышке Измар гыч Андрей Якуповымат ўжмӧ. Андрей Ильич ожсо, мондалтше паша-влакым илышыш пӧртылта.
Тўмырым ышта, йондалым пидеш. Пашажым саемден шога. Мутлан, Кульчубай ялыште эртыше пайремыште йондалым сўзлӧ деч посна пидын гын, тиде
кечын кидыштыже пеш сай сўзлӧ койын. Тудым ялыштыже арален кодышо-влак лийыныт улмаш да мастерлан кўлешан пашам ышташыже кумылын пуэныт.
Шудо пайрем Эшымыште верысе онаеҥ-влак Эсен Элай ден Олег Мироновын удылмо мутышт гыч тўҥалын. Варажым салам шомакым пайремын унаже да спонсоржо-влак – Мишкан район МР совет председатель В. Сабиров ден В. Иликаева ойленыт.
Салам шомак деч вара конкурс тўҥалын. Тудын участникше-влак ийгот шотышто икмыняр тўшкалан шелылтыныт: 18-35 ияш-влак, 36-50 ияш-влак (пӧръеҥ-влак тыгак – 50-60 ияш-влак), 61 ияш да кугурак-влак. Пӧръеҥ ден ўдырамаш-влак посна таҥасеныт.
Нунын солымыштым судья-влак Ф. Кутлияров, Г. Ишкуатов да С. Киликаев тергеныт. Солызо-влакын солымышт жапыште ончышо-влак марла мурым муренат да «тывырдыкым» куштеныт. Гармонь сем дене калыкым уста музиканчына Ю. Иликаев куандарен.
Конкурс пытымеке, судья-влак иктешлымашым ыштеныт. 50 ияш марте пӧръеҥ-влак коклаште 1-ше верым Андрей Кильдияров (Эшым ял) налын, 2-шо верым - Андрей Аптыкаев (Ардаш), 3-шо верым – Валентин Тимиркаев (Тӧҥгак).
50 гыч 60 ияш-влак коклаште Вячеслав Сабиров (Пўрӧ ола) сеҥен, Вадим Дигитаев (Тӧҥгак) кокымшо лийын, Геннадий Иманбаев (Пўрӧ ола) – кумшо.
60 ияш деч кугурак пӧръеҥ-влак коклаште Олег Миронов (Чорай) сеҥен, 2-шо верым Владимир Байгазов (Кўшыл Шогертен) налын, 3-шо верым – Борис Апсаликов (Эшым).
35-60 ияш ўдырамаш-влак коклаште Галина Ашиева (Благовещенск ола) сеҥен, Елена Яваева (Мишкан села) кокымшо лийын, Зинаида Киликаева (Эшым) – кумшо.
60 ий деч кугурак ўдырамаш-влак коклаште 1-ше верым Анна Шакмаева (Козаш) налын, 2-шо верым – Галина Яшкина (Андреевка), 3-шо верым – Елизавета Андреева (Чорай).
«Йоҥгалт, сава!» пайрем ямле да йомартле концерт дене мучашлалтын.
Вячеслав КАМИЛЯНОВ.