«Эртышым чаманаш огеш кўл»

Ийготым шотыш налын, айдеме нерген нимом раш каласаш ок лий. Чын, организм молемеш, но айдемын койыш-шоктышыжо ок вашталт, чонжат ок шоҥгем.
Кужу ўмырын рецептше, Серафима Дмитриевнан ойжо почеш, шинча ончылнак. Тў‰жє – илышым йєратыман, пашам тыршен ыштыман да тудлан мутым пеҥгыдын кучыман.
Серафима Антонова педагогический пашан ветеранже улеш. Тудо школышто 37 ий ыштен. «Отличник народного просвещения», «Заслуженный учитель Башкирской АССР» лўм-влакым сулен налын. Пытартышыжым тудлан 1989 ий 27 февральыште пуэныт. Тылеч ик ий ончыч туныктышо Москва олаште, Кремльыште эртыше Калык просвещений пашаеҥ-влак всесоюзный съездыш делегатлан сайлалтын.
Серафима Дмитриевна 1941 ий 11 сентябрьыште Чорай ялыште шочын. Айстан Ахмадиевна ден Дмитрий Кадиевич Кадиевмытын тудо кумшо икшывышт лийын – ешыште эше кок изаже улмаш.
- Изинек мый маляр лияш шоненам, - ойла С. Антонова. – Мылам окна кышкарым, теҥгыл-влакым, кўвароҥам, печым чиялташ келшен. Чиялтыме деч вара нуным кєранен онченам – моткоч моторын койыныт. Икманаш, чия чыла сылнештарен. А туныктышо лияш комсомолыш пурымеке гына кумылаҥынам. Амалже тыгай: Чорай школысо комсомол организаций мыйым визымше классыште отряд вожатыйлан шогалтен. Тиде отряд Сергей Тюленевын лўмжым нумалын. Ты жап гыч мый мер илышыш ушненам: пионерем-влак дене мутланенам, пырля тўрлӧ пашам ыштенна: ялыште ломыжым, кайык терысым погенна, ветеран-влаклан полшенна. Пайрем-влак годым клубышто тўрлє концерт номерым ончыктенна. Коклан пионервожатый деч поснак пионер сбор-влакым эртаренна. Тидын годым нимогай йўлам пудыртен огынал, флаг, горн, барабан-влак лийыныт. Эше ончыкылык профессийым ойырен налаш икымше туныктышем Ольга Дмитриевна Ерусланова ден изам-влак полшеныт. Ачам ден авамат туныктышо лияш шонымем дене виклан келшеныт.
Тыге, 1959 ийыште, школым тунем пытарымеке, Серафима йолташ ўдыржӧ-влак дене пырля Марий Элышке каен да Н. Крупская лўмеш пединститутышко историко-филологический факультетыш тунемаш пурен. Тунеммашыже писемдыме йєн дене эртен: нылымше курс деч вара кеҥежым виклан визымше курс олмеш тунемыныт да 1963 ий ноябрьыште уже тунем лектыныт.
Пашам Серафима Дмитриевна Марий АССР-ысе ик ялысе кандашияш школышто ышташ тўҥалын. Марий ялыште туныктен гынат, чонжо шочмо кундемышке ўжын. Тидлан кєра ик жап гыч тудо Пошкырт кундемыш пӧртылын. Самырык туныктышылан шочмо кундемыштыже Пўрє оласе комсомол райкомын Мишкан школ отделжым вуйлаташ тўҥалаш темленыт. Мишкан район Пўрє район гыч ойырлымеке, ўдыр комсомолын Мишкан районысо комитетыштыже ышташ тўҥалын. Шочмо кундемыште Серафима Дмитриевна ончыкылык пелашыже Григорий Михайлович Антоновым вашлийын. Нуным комсомол паша ушен. Г. Антонов Кемий ялысе сельхозтехникыште тўҥалтыш комсомол организацийын секретарьже лийын. 1965 ийыште самырык-влак сўаным ыштеныт. Вате ден марий пырля 53 ий иленыт. Чаманаш кодеш: 2018 ийыште Григорий Михайловичын ўмыржӧ кўрылтын.
Еш вуйын пашажлан кєра Антоновмытлан илыме верыштым ик гана огыл вашталташ пернен. Икмыняр ий гыч Григорий Михайловичым Чорай ялышке ял озанлык техникым олмыктымо мастерской вуйлатышылан шогалтеныт. Тыге Серафима Дмитриевна Чорай ялысе школышто туныкташ тўҥалын. Ты жапыште ешыште Сергей ден Вадим эрге-влак кушкыныт. Икмыняр ий гыч еш вуйым райсельхозтехника вуйлатышылан шогалтеныт, тыге еш Кемий ялышке илаш куснен. Серафима Дмитриевна Кемий ялысе школышто туныкташ тўҥалын. Еш Кемийыште шым ий илен. Тылеч вара Антоновмыт Мишкан селашке пӧртылыныт. Ял озанлык управленийыште Григорий Михайловичым тўҥ инженерлан шогалтеныт, а Серафима Дмитриевна РОНО-што ышташ тўҥалын. Тудо руш йылме да литературым туныктымо ден воспитатлыме пашам курироватлен. Но чонжо школышко шупшын. Тидлан кєра С. Антонова 1992 ийыште школышко пєртылын – 2 №-ан Мишкан кыдалаш школышто туныкташ тўҥалын.
- Мый чыла коллективланат, кушто пашам ыштенам, чон гыч лекше тау мутым ойлем. А пашам комсомол райкомышто, РОНО-што, тўрлӧ школлаште ыштенам, - ойла Серафима Дмитриевна. – Чыла вереат мыйым шокшын вашлийыныт. Ме ик ешла иленна да пашам ыштенна. Вет айдеме шке пашажым кумылын ышта гын, тудо эре ушнен толеш да пагалыме лиеш.
1996 ийыште Серафима Дмитриевна пенсийыш лектын. Туге гынат, школышто эше кок ий ыштен. Нине ийлаште тўҥалтыш класслаште, инновационный йєным пуртымылан кєра, шахмат дене модаш туныкташ тўҥалме. Нине урок-влакым Серафима Дмитриевналан ўшанен пуэныт. Ӱдырамашым шахмат дене модаш пелашыжак кумылаҥден лийын. Ик жап гыч эргыже-влакат модаш тўҥалыныт. Шахмат дене модаш йєратымаш уныкаже-влак декат куснен. Кызыт шахмат дене куд ияш Егор кугезе уныкаже кумылын модеш. С. Антонован чылаже ныл уныкаже да вич кугезе уныкаже уло. Сергей ден Вадим ешышт дене Мишкан селаштак илат. Авашт дечын тораште огытыл. Нуно тудын икымше полышкалышыже да эҥертышыже улыт.
Ийготшо шагал огыл гынат, Серафима Дмитриевна чолга да чулым улеш, спорт дене пеҥгыде кылым куча: телым ече дене коштеш, лум уке годым – скандинав йєн дене. Тыгак сад-пакчаштыже пашам ышташ йӧрата. А тушто олмапу, полан, агытанора, облепихе да моло кушкыл кушкыт. Ӱдырамаш яра жапыштыже эше почеламут-влакым воза. Моло поэт-влакын произведенийлаштымат кумылын лудеш. Эн йӧратыме авторжо – Андрей Дементьев.
- Мылам эн чот «Мое имя» почеламут келша, - ойла С. Антонова. – Тудо тыгай шомак-влак дене пыта: «Ачамлан тау поро шомакшылан. Тудо корным мылам ончыктен. Тудо вийым пуэн ўмыр мучкылан. Юмо пўрыжє илаш тидын ден».
Юбилярша деке унала мийымеке, мый моло почеламут-влакымат колыштынам. Нунын кокла гыч иктыштыже тыгай шомак лийын: «Эртышым чаманаш огеш кўл, мо лийын, вашталташ ок лий».
Тиде пеш сай каҥаш. Серафима Дмитриевнан ойлымыжым колыштын, мунло улмыжлан кєранаш веле кодын. Тек тудын шоҥгылыкшо лишыл еҥже-влак коклаште эрта. Тек илышыже ончыкыжым суап ден куаным гына конда.
Светлана ТОЙМУРЗИНА.