Илыш лийже шулдыран

Илыш лийже шулдыран

Эртыше 2020 ий пеш неле лийын. Марий калыкат тўнясе моло калык-влак дене пырля коронавирус манме шучко чер ваштареш кучедале. Ты черлан кӧра мыняр уста, талантан еҥна-влак ош тўня дене чеверласеныт…

Чумыр ончалмаште, эртыше «високосный» манме ий шкенжын «уда» лектышыжлан поян лийын. Сандене кӧ кузе моштен, туге ты ийым эртарен. Шарнем, эше идалык тўҥалтыштак, январь тылзыште мыйын ик йолташем Израильыш унала ўжын ыле. Тунамже мемнан дене тыгай «акыр-саман» лийшашым нигє пален огыл. Мый вашештышым, тенийсе (2020) ий високосный, ончылгоч иктаж-мом палемдаш ок лий, сандене мием але уке - раш каласен ом керт.

Мутат уке, сай могыржымат шуко ончыкташ лиеш. Нунын кокла гыч мый иктыжым, марий калыклан Александр Саликович Абдуловын ыштыме пєлекше нерген мутым луктам. Идалык мучаште Виктор Яшпаевич Миндияровын «Шулдыран оҥгыр» книгаже савыкталт лекме нерген увер шарлыш. Тиде мыланем гына огыл, а тудым палыше чыла еҥлан «супер радостный» событий. Вет В. Миндияровым Мишкан районышто да моло кундемлаштат палыдыме еҥже пеш шагал. Сергей Есенин манмыла, «в переулке каждая собака знала его легкую походку».

Виктор Яшпаевичын ик эн кугу ойгыжо - верысе тєра-влакын илышым ончык ужын моштыдымышт. Тудын усталыкшым, талантшым аклен моштышо, тудлан полыш кидым шуялташ ямде улшо еҥ-влакын уке лиймышт. Вет тиде талант Мишкан районышто гына огыл, а чумыр Россий кўкшытыштӧ йоҥгалтшаш ыле. Илымыж годым мый ик гана веле огыл тудын дене вашлийынам. Ик гана веле огыл мӧҥгыштыжӧ лийынам. Суртышкыжо пурымеке, тудо тугай виян, куатле музыкальный произведений-влакым колыштыкта ыле… Александров лўмеш мурышо да куштышо ансамбльжылан нине произведений-влакым темлаш да Россий, тўня мучко мурыктен кондыштараш лиеш манын ойленам. Но тудо мыланем ыш ўшане. Верысе тєра-влакын «влиянийышт» деч утлен огыл. Лач ту жапыште Александров лўмеш ансамбльым мыйын военный училищыште пырля тунемме йолташем вуйлатен. В. Я. Миндияров нерген мый тудлан ойлышым. Произведенийже-влакым возен колтыжо, вара ончалына, кўлеш гын, шкенжым ўжыктена, манын ойлыш. А Виктор Яшпаевич ала-могай амаллан кєра мыланем шке произведенийже-влакым возаш ыш пу. Ынде, жап эртымеке, умылаш тыршем, район кўкшытыштӧ тудым умылен кертын огытыл гын, тудын еҥ-влаклан ўшанже йомын…

Мыйын колыштмо музыкальный произведенийже-влак А. Абдуловын лукмо книгашкыже пурен огытыл. Йомыныт. Кӧ пала, икмыняр ий гыч нуно лектын кертыт… вес еҥын лўмжӧ дене.

Виктор Яшпаевич 1963-1965 ийлаште Йылыш школышто пашам ыштен. Йоча-влакым мураш туныктен. Тунам ты урок «пений» манылтын. Тыгодымак куштышо коллективым вуйлатен. Манмыла, тудын энергетикыже «кечывалым малыше ўвырам помыжалтарен кертын». Тудын энергетикыжлан кӧра мый Стерлитамакысе культпросвет училищын куштышо отделенийышкыже тунемаш пурышым…

А. С. Абдуловлан пеш кугу ракмат (тау). Тиде книгам чумыраш тудо кок ий жапым йомдарен. А мом ойлаш, ачаж гаяк «еҥлан сай лийже» манын тырша. Ожно ачаже Арзамат отделенийыште управляющий лийын ыштен. Ик еҥымат обижатлен огыл, Саша эргыжат пеш молодец, шкенжын землякше-влакым ок мондо. Поснак Миндияров гай еҥ-влакым шарныман.

Мыйын кызыт марий ўдырамаш-влак деке ик йодмаш уло. Уста, талантан еҥ-влак, кунам эше нуным огыт умыло, изишак подыл колтат. Подылмаш - творческий кумылым вияҥда, но тыгодымак воктен улшо лишыл еҥ-влакын полышыштым вуча. Сандене творческий еҥым чыташ неле…

Теве мемнан вес землякна, чумыр марий калыкын ик эн йєратыме писательже Вячеслав Абукаев-Эмгак ыле. Тудо прозыштат, драматургийыштат, почеламытым возымаштат, муро поэзийыштат марий калык коклаште эн кўкшӧ айдеме лийын. Воктенже поро, сай марий ўдырамаш лиеш гын, таче мартеат ила да эше мемнам мыняр у произведений-влак дене куандараш тўҥалеш ыле. А тудын пелен лач тыгай ўдырамаш лийын огыл…

Мыланем Виктор Яшпаевич икана ойлен ыле, Мишкан районышто У Козаш ял лишнырак ала-могай «портал» уло. Ондак ом ўшане ыле, но кызыт компьютерыште ик тўня гыч весыш, ик жап гыч весыш вончымо портал-влак улмым шотыш налын, Виктор Яшпаевичын ойлен кодымо порталжым кычал муаш кўлеш. Ала тушко логалын, ме уэш Совет пагытысе пиалан илышыш пєртыл кертына ыле…

А. ЯМУРЗИН, философий наука кандидат.

Онаеҥ погынлан

Мўндыр верчын погынен,

карт-влак толыныт

Марий йўла нерген каҥашаш.

Кўсле кылым кўлалын.

Шўвырым шокталын,

Калык ончык лектын кумалаш.

Онапу гыч онапуш шогертен чоҥешта,

Ошо-шеме пыстылжым шаралын.

Ик эл гычын вес элыш те коштыда,

Поро марий шомакым шаралын.

Кўдыртенат-кўдыртен Кава почылто:

Ош Юмым пуйырыжо ужылдаш.

Муралтен-кумалын, шўмна почылто:

Икшывынам пуйырыжо мужырлаш.

Суап гына мурына кушан шочын?

Какшан ден Ош Виче коклаште.

Тендан поро кумылда чоннам почын:

Келшымашна курымлан саклалтше!

Шошо вўдшӧр годымат унала толза!

Вучалам тендам кумылын!

Порсын пояк дене кўварым пунен,

Тендам луктам Виче гоч нумалын!

В. МИНДИЯРОВ.