«Тукым пушеҥгын лышташыже улына»

Кажне айдемын эн йєратыме, нимо деч лишыл, чоным лыпландарыше верже уло. Тиде - шочмо вер. Шочмо вер деч шерге тўняште уке. Но илыш пўрымаш шуко еҥым шочмо кундемжым коден каяш тарата. Но изи годсо эн лишыл вер-шєр кажнын чонышто ила, шкеж деке ўжеш…
Монар сельсоветысе Нерге ялын шочшыжо-влакат кумда элнан тўрлӧ луклаштыже илат. Отпуск годым, пайрем кечылаште шочмо кундемышкышт, ача-ава суртыш унала толыт.
Тиде гана Нерге ял шке шочшыжо-влакым «Тукымвож» пайремыш чумырен. Нергыште чолга, шочмо кундемын историйжым пагалыше, ончыкылыкшо верч тургыжланыше еҥ-влак ятыр улыт. Тиде ял районышто шуко шотышто молылан пример улеш манын кертына. Тидыжым «Айык ял» конкурсын муниципальный этапыште сеҥышыш лекмыштат пеҥгыдемда. Ынде Нерге ял районын чапшым республик кўкшытыштє аралаш тўҥалеш.
«Айык ял» конкурсым эртараш ойым башкир-влакын тўнямбал курултайышт луктын. Тиде конкурс верысе самоуправлений орган-влаклан да яллаште илыше-влаклан таза илыш йўлам шыҥдараш, ялыште илышым саемдаш виктаралтын.
«Тукымвож» пайремыш чумыргышо-влакым Монар сельсовет сельский поселений администраций вуйлатыше Ю. Яншаев, «Башкир-влакын тўнямбал курултайышт» мер ушемын исполком членже М. Туйгунов, Мишкан район МР советын секретарьже Т. Коледина, Мишкан районысо башкир-влак курултай исполкомын председательже М. Нурисламов саламленыт.
Канглы тукымын шочшыжо Мунир Мидхатович Тукымвож пайремыш шке тукымвожшым, тушко латшым тукым пурен, конден.
Нерге ялын шочшыжо, историй наука кандидат, БашГУ-н Бирский филиалыштыже историйым туныктышо Игорь Гареевын выступленийже оҥай лийын. Тудын ойлымыж гыч рашемын, Нерге ял 1713 ийыште шочын.
Тукым, тукымвож - кажнылан палыме да лишыл шомак. Шочмо вер - тиде айдемын шочмо кундемже. Тушто тудын ача-аваже, коча-куваваже, кугезыже-влак иленыт да илат. Тыште чыла лишыл да палыме - йылме, йўла… Нерге ялыште шке тукымвожыштым шым тукым марте палыше-влак илат. Латкок тукым марте палыше-влакат улыт.
«Тукымвож» пайремыште марий еш-влак тўҥ верым налыныт. Тидыже тыгак лийшаш, вет Нерге ял - марий ял. Шке тукымжым ончыктышо кажне ешын историйже оҥай. Сценышке эн ончыч Гареевмыт еш лектын. Тиде тукымышто тачысе кечылан 250 еҥым рашемдыме, тукымвож 11 тукымым ушен шога. Еш тукымвож пушеҥгым кузе ыштымыж нерген радамын каласкален. Нунын ойлымышт гыч ме пален нална, тукымышто шуко икшыван-влак шукын лийыныт, утларакшым эрге-влак шочыныт. Ик кугезыштын индеш эргыже лийын.
Каншаевмыт шке тукымышт нерген оҥайын каласкаленыт. Нуно шке тукымыштым латкок тукым марте кычал муыныт. «Каншай тукым» кугу тумо пушеҥге семын сўретлалтын. Тиде пушеҥге - виян, пелед одарланыше да пеҥгыде улеш. Тукымым шуйышо Анатолий Изибаев кумло ий утла районный ветеринарный станцийыште пашам ышта. Тудо шиялтыш дене сылне марий семым шокталтен. Семжым шке тукымжылан лўмден. Тиде тукымын ик чолга шўдыржӧ - БР культурын заслуженный пашаеҥжын, уста мурызо Светлана Каншаева. Тудо пайрем калыклан «Ача-авам ида мондо» мурым йоҥгалтарен.
Варажым Яникеевмыт тукым презентацийым ыштен. Тыгай вашлиймаш-влакым чўчкыдынрак эртараш кўлеш, маныныт нуно. «Ме тукым пушеҥгыште лышташ гына улына», - каласен Снежана Яникеева.
Иштылечевмыт тукым шке вожшым сайын шымлен. Тиде тукымын ик чолга представительжылан Инна Николаевна ден Игорь Иванович Захаровмыт шотлалтыт. Тиде еш «2022 ийысе эн сай еш» районный конкурсышто чолган участвоватлымылан Тауштыме серыш дене палемдалтын. Тудым еш вуйлан торжественный обстановкышто кучыктымо. Конкурсышто Захаровмыт еш «Шӧртньӧ еш» номинацийыште палемдалтын.
Пайремым артист-влак сєрастареныт. «Ӱжара» вокальный калык ансамбль концерт программым почын. Ты кечын еҥ-влакым С. Каншаева ден О. Мусалина сылне мурышт дене куандареныт. Новотроицкий ял гыч «Ручейки» вокальный калык ансамбльын выступленийжым еҥ-влак кумылын вашлийыныт. Монар Культура пєртын артистше-влак шке мастарлыкышт дене ойыртемалтыныт.
Клуб воктене пайрем ўстел-влак погалтыныт. Кумылан-влак шокшо чайым подыл кертыныт. А сцена ончылно еҥ-влак кандырам пуненыт. Пайрем чылалан келшен.
Светлана ТОЙМУРЗИНА.