Февральлан калык календарь

Калык календарь февраль

1 февраль – Шошо могай лийшашым рашемдыше кече. 
Тиде кече могай, февраль тугай лиеш. Игече чевер гын, шошо вашке толеш. Шолап гыч вўд йога гын, шошо вашке толшаш.

2 февраль – Кўдырчан кече. Тиде кечын телымат кўдырчӧ кўдыртен кертеш. Кўдырчӧ Юмо ден Волгенче Юмым жаплыме кече. 
Игече ояр гын – шошо вашке толеш, пылан гын – март мучаште поран лиеш. 

3 февраль – Тауштыме кече. Тиде кечын тыланда порым ыштыше-влакым шарналтен тауштыман. Мер Юмым - Вачўмбал Кугу Серлагышым, Сурт Серлагышым жаплыме кече. 
Тиде кечын вате ден марий, уремыш пырля лектын, пушеҥге гыч пєршым почкалтышаш улыт. 
Кава яндар гын, йўштемда да лектыш уда лиеш. Тылзе ўдым пыл вошт онча гын, шурно ума.

4 февраль – Пел теле кече (южо вере лач тиде кечым телын пелыжлан шотлат – телын рўдыжӧ тўрлӧ кундемыште тўрлӧ; пел теле – пел кинде кечылан тыгак 6 февраль шотлалтеш, пел кинде кечылан – 5 февраль). Осал пургыж тўҥалме кече. Тиде кечын, йытын умыжо манын, ўдыр-влак кўнчыла тояш шинчын мунчалтышаш улыт. 
Кече онча гын, шошо вашке толеш. Лум лумеш гын, шурно ума.

5 февраль – Сурт сомылым ыштыме, кургым, урлыкашым тергыме кече. 
Тиде кечын тыгак кайык ден янлык-влакым эсккерыман. 
Эрдене киса вычымата гын, йўштӧ лиеш. Ур пушеҥге гыч вола гын, лывырта. Игече кечывал марте могай, вес телын пелыже тугай лиеш, кечывал деч варасе игече вес телын кокымшо пелыжым рашемда.

6 февраль – Пелтеле, Пелгинде кече. Йўдвелнырак илыше-влак телын пелыжлан лач тиде кечым шотлат. 
Тиде кечын игече могай, шошо тугай лиеш.

7 февраль – Поро пашам ыштыме, да порылыклан тауштыме, Мер Юмым жаплыме кече. Тиде кечат шушаш теле могай лийшашым рашемда. 
Лум лумеш гын, вес ий теле вашке ок тол. Киса-влак мурат гын, йўштӧ лиеш.

8 февраль – Кугезе-влакым жаплыме кече. Ожсо ой почеш, тиде кечын кугезе-влакын чонышт шочмо вер-шӧрышкышт пӧртылеш. Ынышт йокроклане манын, ломыжым луктын шоолыман да волгыдо верышке пӧртылаш кўштыман.
Тиде кече могай, шошо тугай лиеш. Киса мура гын, игече эше йўштӧ шога.

9 февраль – Тул Водыж ден Тул авам жаплыме кече. Коҥгаш олтымо годым нунылан кумалтыш мутым пелештыман.
Пыл-влак каваште мардеж ваштареш ийыт гын, лум лумеш. Окна янда-влак вўдыжгат гын, леве лиеш. 

10 февраль – Кудерт кече. Тиде кечын Кудертым, рашрак лияш гын, Кудерт-влакым – кудо єрт-влакым жаплыман. Нунак Сурт оза, Сурт кува, Сурт водыж, Кудо водыж, Шўкшондал (шўкшӧ йондал) лийыт. Ожно Сурт водыжлан илыме сурт олымшто эн ончыч пєртым чоҥышо кугезыштым шотленыт, тиде еҥын йондалже пырдыжыште кечен. Жап эртымеке, туден палын тоштемын, шўкшемын, сандене тиде йондалым, тудын дене пырля Сурт водыжымат, Шўкшондал (шўкшӧ йондал) манаш тўҥалыныт. Еш вес вере куснен гын, пеленже тиде йондалым налын каен. 
Тиде кечын пырысым кыраш ок лий, вет тудет Сурт водыжын эн кугу йолташыже улеш да пеҥгыде кылым куча. Сурт водыж поро лийже манын, тудлан кышалым пукшыман. Кастене Шўкшондал, Сурт оза, Вича оза-влак нерген манеш-манешым ойлыман. Пєртым арым выньык дене ўштын лекман.
Тиде кечын мардеж пуа гын, кеҥеж йўран лиеш. Чодыра ўмбалне кава йўдканде але чодыра шемлагын коеш гын, леве лиеш. Тиде кечын эҥер ден ерлаште кол сайын чўҥгаш тўҥалеш.

11 февраль – Кугу Илыш Шочын Юмым, Вольык Ильяным жаплыме кече. Тиде кечын кугу Илыш Шочын Юмо, айдеме сыным налын, вашке шошо толшашым шижтарен, чодыра, пасула-олыкла да ялла мучко шиялтышым шоктен коштеш. Йўштӧ кува тидлан моткоч сырат, но вашке тошаш шошым садак чактарен огыт керт. Тиде кечын Кугу Илыш Шочын Юмо ден Вольык Ильян деч вольыкым аралаш йодман, тидын годым вольык ўмбаке изишак вўдым шыжыктыман. 
Тиде кечын самырык вате-влаклан, ушкал таза лийже да сайын презылыже манын, мўй пўрым изишак подылман да, вольык мутым колыштшо манын, пелашыштым кўнчыла тоя дене пералтыман. Тылеч вара ўдырамаш-влак, ўштервоштырым, тоям, сорлам але моло арверым кучен, уремышке лекшаш улыт. Лекмеке, нунылан Юмынўдырым ойырыман. Тудет омытам чийышаш да ял йыр шогам (але плугым) шўдырен савырнышаш. Моло ўдырамаш-влак почешыже ошкылшаш улыт. Тылеч вара Кугу Илыш Шочын Юмо лийше (шордо, ўшкыж сынан карам чийыше, кидешыже йыпым кучышо еҥ) Йўштє кува дене кучедалшаш да тудым сеҥышаш. Тылеч вара изирак пайремым – тўрлӧ модмаш-влакым эртарыман.

12 февраль – Леве кече. Янлык сўан кече. Тиде кечын чодыраште янлык-влак пайремым ышташ, мужырым кычалаш, икте-весышт дене кучедалаш тўҥалыт. Кугу Илыш Шочын ден Кугу Илыш Шочын Авам, Чодыра Он ден Чодыра Авам жаплыме кече. Тиде кечын шўдырым шўдыраш ок лий.

Мераҥ-влак сад-пакчашке толыт, а пире-влак ял воктене урмыжыт гын, йўштє лиеш да теле эше кужун шуйна. Пушеҥге-влак пӧршаҥыныт гын, леве лиеш. Ӧрш вычымата гын, поран лектеш. Кече йыр кӧрж коеш гын, лектыш сай лиеш.

13 февраль – Пӧртым таргылтыш деч аралыме кече. Тиде кечын чодыра гыч таргылтыш толын кертеш. Тудлан пӧрт вуйыш кўзен шинчаш эрыкым пуыман огыл. Кўзен кертеш гын, пӧрт кӧргышкӧ осал мардеж пура. Кечывалым пєрш возын гын, йўдым лум ок лум.

14 февраль – Коля-влакым поктымо кече. Тиде кечын коля-влак клат ден пӧрт гыч лектын кайышт манын юлыман. Марлан лекдыме ўдыр-влаклан тиде кечын Юмо деч сай качымйодман.
Кава шўдыран гын, шошо вараш толеш. Лум лумеш гын, шошо йўран лиеш, тўтыра нєлтеш гын, игече сай лиеш. Тиде кече могай, февраль мучаш тугай лиеш.

15 февраль – Теле ден шошо вашлийме кече. Тиде кечын Кече Он ден Кече Авам жаплыман. Эрдене да кастене, кече нӧлтмӧ да шичме годым, шыманрак ончалаш, мландым ырыкташ да шошым вашкерак кондаш йодман.
Кава шўдыран гын, шошо вашке ок тол. Игече леве гын, шошо вашке толеш, йўштӧ але поран пургыжта гын – теле кужу жап шуйна. Шолап гыч вўд йога гын, шыдаҥ ума, мардеж виян гын – пушеҥге емыж. Игече умыр гын, йытын сайын кушкеш.

16 февраль – Сапўзгарым олмыктымо кече. Тиде кечын шошо ага пашалан ямдылалташ тўҥалман – сапўзгарым, курал-тарманым олмыктыман. Озавате-влаклан пӧрт сомылым ыштыман, сурт водыжым сийлыман да вича озам жаплыман. Вича оза имньылан осалым
ынже ыште манын, шўйышкыжӧ солам, ыштырым да пижым сакыман.

17 февраль – Йўштӧ кече. Тиде кечын эре йўштӧ лиеш але поран лектеш. Пире сўан кече. Тиде кечын рывыж ден пире-влак сўаным ыштат. Рывыж-влак икте-весышт ончылно пӧрдын куштат, пире-влак кертмышт семын тывырдатат. Тиде кече гыч чодырашке кошташ лўдыкшӧ.
Кож лўс поранлан сакалтеш, игече сай лийшашлан нӧлталалтеш.

18 февраль – Ушкал азырен коштмо кече. Тиде кечын вича гыч вичашке ушкал азырен коштеш (курго шагал гын). Тудет вольыклан осалым ыштен ынже керт манын, Вольык Иляным жаплыман – вичаш тошто йыдалым сакыман, ушкал тўкышкӧ – кинде шултышым, але ял йыр, тулык ватым кычкен, лумым курал савырныман. Илыш дене чеверласыше кугезе-влакым жаплыме кече.
Игече леве гын, ончыкыжым кугу йўштӧ ок лий. Игече йўштӧ гын, шошо кукшо лиеш, а кеҥеж – шокшо.

19 февраль – Презе кече. Калык ой почеш, тиде кече гыч ушкал-влак презылаш тўҥалыт.
Вараксим ушкал ўмбач чоҥештен кая гын, лўштыш уда лиеш. Ушкал йол йымалне ночко гын, тудо шєрым шагал пуа.

20 февраль – Шоган кече. Тиде кечын шоганым але шоган когыльым кочман. Комбычапа кече – тиде кечын комбычапа юзо виян лиеш. Тиде кечын тыгак кугезе-влакым уштыман.
Мардеж кечывалвелым пуа гын, икияш ума. Кўдырчӧ кўдырта гын, шудо удан кушкеш.

21 февраль – Пўкшерме шыркам колтымо кече. Тиде йўдым (юзо йўд), марий калык ой почеш, пўкшерме шыркам колта. Чодыраш миен шыркам колтышо еҥ ўмыр мучко пиалан лиеш, илышыжат улаҥеш.

Сорла кече. Тиде кечын 26 декабрьыште омса саҥга йыкышке керлме сорлам лукман, эрыктыман да пўсемдыман. Кастене, пашам писын ыштыже да пўсӧ лийже манын, тылзылан ончыктыман. Ӱдырамаш-влаклан тиде кечын Перке Юмо деч шурно перкем йодман.
Игече йўштӧ шога гын, март леве лиеш. Пургыжта гын, идалык пўкшан лиеш.

22 февраль – Йондалым пидме кече. Кеҥежлан йондалым пидаш тўҥалман.
Йўд пычкемыш гын, шошо вашке толеш.

23 февраль – Шошо шижылтме кече. Тиде кече гыч шошо шижылташ тўҥалеш.

24 февраль – Ушкал пайрем. Вольык Иляным жаплыме кече. Тиде кечын ушкалым сайын пукшыман, моло пашам ышташ ок йӧрӧ. Ушкал пайрем годым тўрлӧ екысуко-влак йыкла гыч лектыт да осалым ышташ тыршат. Нуно вича ден пӧртыш пурен ынышт керт манын, сурт йыр шикш дене кордыл лекман.
Уржа кинде дене кумалман да тиде киндым вольыклан пукшыман.

25 февраль – Лум шулаш тўҥалме кече. Тиде кечын лум шулаш тўҥалеш, сандене кол сайын чўҥга. Тидлан кєра колым кочман. Тиде кечын кўнчылам, пеҥгыдемже да ошемже манын, йўштышкӧ лукман. Урлыкаш денат тидымак ыштыман. Тиде кечын выле-выле-влак (ильывуй-влак) йўдвелке чоҥештен каят.

26 февраль – Волгыдо кече. Йўдым оралтыш лекман да шўдыр-влакым ончыман, тидын годым шинчам пўсемдаш, шинчам эмлаш йодман.
Лум шула гын, шошо вашке толеш. Игече пылан гын, шошо йўштӧ да кужу лиеш.

27 февраль – Шошо могай лийшашым рашемдыше кече. Шошо вашкерак толжо манын, мўйурвам йўман. Тиде кечын ўдырамаш-влак амилыклан йокмам намиеныт.
Игече ояр гын, шошо йўштӧ лиеш.

28 февраль – Телын тўкыжӧ тодылалтме кече. Шорык тўлем йодмо кече. Тиде кечын Шурно Илян деч шурно перкем, Вольык Илян, тылзе да шўдыр-влак деч шорык-влаклан тазалыкым пуаш, нуным аралаш йодман.
Шурно перке сай лийже манын, эр ўжара годым уремышке уро дене урлыкашым лукман да удылман. Эр ўжара годым тыгак эн сай мундырам лукман.
Шорык тўлем кастене, шўдыр-влак ылыжмеке, йодман: оралтыш лектын, шорык коваштыш шогалман да шўдыр наре шорыкым йодын удылман.
Шолапыште кужу ийсўс-влак кечат гын, шошо кужу лиеш.

29 февраль – Шучко мардеж кече. Калык ой почеш тиде кечын шучко мардеж лектын да тўрлє черым конден кертеш.

Вячеслав Камилянов.