«Ме жап дене тєр ошкылына»

Монар сельсовет сельский поселенийыш пурышо ял-влак кочывўдым йўмыштым йєршын чарнаш тўналыныт. Молан маныда? 2021 ийыште Нерге ял йўмыжым чарныш, кодший Корак ыш йў. Тений Андреевка яллан черет шуын. Молан Андреевкыште илыше-влак йўмыштым чарненыт? Тиде йодышым рашемдаш сельский поселений администрацийын пашажым виктарыше Дина Аликова деч йодна.
Тудо теве мом ойлыш:
- Историй гыч тўналам. Андреевка ял 1917 ий деч ончычак шочын. Ончыч тушто руш-влак иленыт. Ялыште икымше уремын лўмжє Садовая манылтын. 1921 ийште Пўнчер ял гыч куд марий еш тышке куснен. Тыге ялыште Красноармейская урем шочын. Варажым тудым Трактовая манын лўмденыт. Тиддеч вара шўдє ий утла эртен.
Андреевка ял шкенжын лўмлє шочшыж-влак дене кугешна. Мемнан ялын шочшыжо поэтесса Валентина Изиляновам марий калык коклаште палыдыме енже укеат, очыни. Тудо Россий Писатель ушемын членже, Марий Эл культурын почетный пашае‰же. Образованийын отличникше, публицист Александр Яркаеват Марий Элыште ила. Ме нунын возымыштым куанен лудына. Шкенан спортсмена-влдак денат кугешнена. Жапыштыже ечызына-влак Андреевка ялын да Аптыкаев лўмеш колхозын чапшым район кўкшытыштє араленыт. Ял озанлык пашан ветеранже-влак шукын улыт.
2021 ийыште йєратыме ялналан 100 ий теммым палемдышна. Ялыште ен-влак пеш келшен илат. Староста Станислав Алиев землякше-влакын чолгалыкышт дене кугешна. Кеч-могай пашаланат рўжге пижыт, нигєм сєрвалышаш уке.
Яллан 100 ий теммым палемдыме годым ялын унаже-влак наказым ыштеныт - клубым почаш. Тидын нерген ялыште илыше-влак шкештат эре шоненыт. Вет шуко е‰же ожно ялыште клуб улмо жапым сайын шарна. Паша кече деч вара ял калык жапым веселан эртараш йєратен. Конешне, тунам ялыште илышыжат шуко лийын. А кызыт чумыр яллан 27 ен веле уло. Ен шагал гынат, жапым веселан да пайдалын эртараш посна вер кўлеш. Сандене ялыште илыше-влак рўжге тарванен, тошто клубыи шотыш кондаш тўналыныт. Олмыктымо пашалан оксам шке кўсенышт гыч погеныт, єрдыж кундемыште илыше ялын шочшыжо-влакат ты суапле пашашке шке надырыштым пыштеныт. Вет йєн лийме семын нуно шочмо ялышкышт толаш тыршат. Тыге, тўшка вий дене пашам ыштен, 1921 ий октябрь гыч ял клуб пашам ышташ тўналын.
Дина Аликова тиде ялым сельский поселенийыште ик эн мотор ял семын палемда. Агндреевка ялым кок велчын олма сад-влак авырен шогат. Олмапу-влакым ял калык шке шынден. Кугу таум садовод Андрей Лобастовлан ойлат. Ялыште кок фермер озанлык уло. Тиде Исадыкова Марина Дмитриевнан ИП-же. Тудо вольыкым онча. Ванюшкин Александр Сергеенвичын ИП-же сад-пакча дене заниматлалтеш. Мєрым да эныжым кушта. Ял йыр вич пўя уло - кумытшо частный, коктышто тўшкан пайдаланыме. Ял покшелне кок артобъектым шогалтыме. Иктыже «Мый Андреевкым йєратем», весыже вўд вакш. Кок ий ончыч йоча площадкым ыштыме. Тушто йоча-влак куанен модыт, но ялыште йочаже гына шагал. Утларакшым ке‰еж жаплан канаш толшо-влакын йочашт тушто жапым веселан эртарат. Тений ялыште ик йоча шочын, тидыже кугу событийышкак савырнен. Эше кум еш пєртсийым палемден.
Ял калык шке историйжым сайын пала. Кугу Отечественный сарыште участвоватлыше кажне е‰жым шарнат. Кажныжын лўмжым обелискыште возымо. А обелискым 2012 ийыште почмо.
- Мемнан землякна-влакын примерышт почеш таче Мишкан район гыч шўдє дене землякна-влак специальный военный операций эртыме кундемыште шочмо элнан эрыкшым аралат, - ойла сельский поселений администрацийын пашажым виктарыше Д. Аликова. - Нуно нацизмым вожге куклен, мемнан тыныс илышнам аралат. Мемнан поселенийыште илыше-влак нунылан се‰ымаш дене мєнгє пєртыл толаш тыланат. Андреевка ялыште илыше-влакат вийышт шутымо семын се‰ымашым лишемдымаше шке надырыштым пыштат. Гуманитарный полышым погат. Ялысе ўдырамаш-влак салтак-влаклан носким пидыт.
Ялыште эртарыме кажне мероприятийыште самырык-влак чолган участвоватлат. Аван кечыжлан йоча-влак мотор открытке-влакым сўретленыт. Кодшо арняште ялыште «Ятас шєрымаш» пайремым эртареныт. Илалшырак-влак ты пайремын кузе эртымыжым сайын шарнат. Тиде пайремым эртарыме нерген мыланна ялыште илыше Светлана Иксанова радамын каласкалыш. Ончыч тудо йўдвел кундемыште илен. Йоча садыште пашам ыштен. Сулен налме канышыш лекмеке, тудо шочмо ялышкыже пєртылын.
Светлана Ямбаевна моткоч чолга улеш. Ялыште почмо клубышто, тудым тўшкан каныме вер манаш утларак келшен толеш, шке кумылын пашам намия. Тудлан нигє оксам ок тўлє.
Эртарыме мероприятий нерген Светлана Иксанова теве мом ойлыш:
- Ме жап дене тєр ошкылаш тыршена, тыгодымак кугезына-влакын йўлаштымат огына мондо. Теве кодшо шуматкечын Янсубаевмыт да Валеевмыт еш-влак «Ятас шєрымаш» йўла пайремым эртарышт. Йўла почеш тиде пайремыш родо-шочшо-влак ўжылтыт. Мемнан дене пырля ик ўстел тєрыштє тиде гана Арзамат, Корак, Кемий ялла гыч, Уфа, Бирск да Забелье олала гыч уна-влак шинченыт. Пайрем кум еш мужыр куштымаш дене тў‰алын. Нуно эртыше тыгай пайремыште ятасым кученыт. Тений ятасым Уфа ола гыч Люда Васютина ден мемнан ялыште илыше Рая Валеева кученыт. Ятас пайрем тыге эрта: ятасым кучымо годым кєлан кугурак ужашыже логалеш, тудо изирак ужашыже логалшым унашке ўжеш. Варажым верышт дене вашталтыт. Кокымшыжо унаш налеш. Ятасым родо-шочшо дене гына огыл, моло е‰ денат кучаш лиеш. Варажым нуно ятас родыш савырнат.
Ятасым кучымеке, посна е‰ комбым шеледаш тўналеш. Мыняр уна уло, тунам ужашлан пайла. Пайлыме комбо шылым кинде шултышыш пыштен пуат. Тыгодым оза-влакым чылан моктен ойлат, вес ийлан комбо эше єрчыжє манын тыланат. Пайрем пеш сайын эртен. Тудо оза-влакланат, уна-влакланат пеш келшен.