Полыш ок изем

Россий Президент Владимир Путинын указше почеш 2024 ий элыштына Еш идалык семын увертаралтын. Тиде еш илышым пенгыдемдыме верч ышталтын. Ешлан полшымаш Башкортостан Республикыштат кўлешан пашалан шотлалтеш. «Вес ийым президент Еш идалык семын увертарен. Тиде идалыкыште мемнан тўн пашана - еш илышым пе‰гыдемдаш, ешлан, ава-ача-влаклан полышым ончыктыш», - каласен кодший Башкортостан Республикысе Государственный Погын – Курултай ончылно Радий Хабиров. Государство могырчын тўрлє полыш самырык-влакым ешым погаш кумыла‰дышаш. Вет кажне ешыште йоча-влак таза да пиалан кушшаш, лўдыкшє деч посна сай йоча садыш, школыш коштшаш улыт. Поснак кугу полыш шуко икшыван еш-влаклан ончыкталтеш. Районыштына шуко икшыван еш шагал огыл. Ик тыгай еш Озерка ялыште ила – тиде Михайловмыт. Тиде ешыште Олеся ден Артур ныл икшывым куштат. Карина ўдырышт тений УУНиТ БФ колледжым тунем пытарен да юрист лийын. Ончыкыжым магистратурым пытарынеже. Даниил Мишкан агропромышленный колледжыште тунемеш, тений икымше курсым пытарен. Дарина ден Илья Изи Накаярк ялысе школышто тунемыт. Олеся Владимировна Озерка деч тораште огыл - Йылыш ялыште шочын-кушкын. - Мый шуко икшыван Владимир ден Анисия Иликбаевмыт ешыште кушкынам, кумшо икшыве улам, - ойла Олеся Владимировна. – Ешыштына кугурак-влак изирак-влакым туныктеныт, чыла пашамат ме пырля-пырля ыштенна, вашкелшен иленна. Ачана ден авана эре сай пример лийыныт. Тидлан кєра шкат кугу ешым чумыраш шоненам. Пелашемат, Артур Михайлович, Озерка ялыште шуко икшыван ешыште шочын-кушкын. Тудо латик икшыве гыч луымшо лийын. Тидлан кєра коктынат кугу ешыште илен тунемше улына. Ялыште илыше моло е‰ семынак, ме изи огыл озанлыкым кучена – кок ушкалым, кок пашмакым, презым, шорыкым, сєснам, чывым, комбым, лудым ашнена. Мемнан тўн полышкалышына – икшывына-влак. Карина, каныш да каникул жапыште тўрлє сурт сомылым ышта, Даниил - вичаште да оралтыште шогылтеш. Нунылан Дарина ден Илья полышкалат. Мый кужу жап продавец лийын ыштышым, декрет дене пырля – 10 ий. Тылеч вара культура пашаен лийым. 2018 ий гыч Озерка ялысе клубышто методист улам. 2020 ийыште «Культорганизатор» квалификаций почеш переподготовкым эртенам. Мый пелашемын шочмо ялжым уло кумылын йєратен шынденам. Калыкна поро да пашам йєратыше улеш. 2023 ийыште мыйым Арзамат сельсовет СП-н депутатшылан сайлышт. Верысе йоча-влак дене пырля «Доброделы» волонтер отрядым организоватлышна. Икманаш, паша шолеш - тўн пашат, мер пашат. Республикына кугу еш-влаклан палын полшен шога. Мемнан ешланат шагал огыл полышым ончыктен. Шуко икшыван еш статусна уло. Тидлан кєра тўрлє вере мыланна скидке ышталтеш. Туге гынат, коклан неле жапат лиеш – кок студентым туныкташ куштылго огыл. Могай полыш ончыкталтеш? Школышто да колледжыште тугок пукшат, школ вургемым налме годым компенсацийым тўлат, коммунальный услугылан тўлаш – субсидийым, ЕДК-м, тыгак йоча пособийым налына, 17 ияш марте икшывылан – тўлам, шуко икшыван еш семын – социальный тўлам. Эргына тыгак социальный стипендийым налеш. 2023 ийыште суртышкына газым шуко икшыван ешлан пуымо сертификат полшымо дене пуртышна. 2024 ийыште пелашем самозанятый семын регистрацийым эртыш да мўкш ончымо пашам почаш социальный контракт почеш адресный социальный полышым нале. 2022 ийыште личный подсобный озанлыкым вия‰даш – тўкан кугу вольыкым налаш социальный полышым налын ыле. Ме мўкшым ончена, мланде пашам ыштена - 56 гектар мландына уло. Ава капитал полшымо дене пєртым чо‰ышна. Мланде участок олмеш 250 тўжем тенгем нална, тиде оксам пєртым чонен пытараш кучылтна. У суртышко 2018 ийыште илаш лекна. Артур ден когылянна икшывына-влак эн кугу поянлык да пиал улыт. Ме икте улына! Пелашем дене коктын икшывына-влакым сайын воспитатлаш, чын корно дене виктарен колташ тыршена, пашам ышташ туныктена. Мыйын шонымаште, ава ден ача чыла пашам пырля да ик ой дене ыштышаш улыт, а икшыве-влакым шкенан пример дене туныктыман. Республикылан гын полышым ончыктымыжлан тау мутым ойлыман. Тўрлє полыш мыланна изин огыл полша. Верысе калык Михайловмытым икте-весыштым пагален да йєратен илымыштлан, пашам йєратыше да поро улмыштлан пагала. Нуно районышто илыше моло ешлан сай пример семын улыт. Ме ўшанена, нуным ончен, самырык-влакат кугу ешым чонаш кумыла‰ыт. Юмылан тау, кугу еш-влак республикыштына шагал огыл улыт. Пытартыш жапыште шуко икшыван еш-влакын чотышт 59 тўжемыш шуын. Тидын шотышто Башкортостан Республик Юл федеральный округышто икымше улеш. Радий Хабиров каласен: «Республикыштына тўрлє льгота дене 230 утла еш пайдалана. Икшывым ончымылан тылзе еда тўлымє пособийым тўлаш ме тений 25 миллиард те‰гем ойыренна». Шуко икшыван еш-влаклан муниципалитет кўкшытыштат полшат. Верыште государство ончыктымо полышым налаш йєнанрак лийже манын тыршат. Республикыштына кажне еш нунылан могай льгота ден пособий тўлалтшашым куштылгын рашемден кертеш. Тений Башкортостан Республикысе еш, паша да калыкым социально аралыше министерстве «Башинформ» информационный агентстве дене пырля «Что в Башкирии положено семьям с детьми» цифровой справочникым луктын. Тушто еш-влаклан могай полышым ончыктымо нерген раш возымо. Республикыштына государство могырчын полышым кажне еш налын кертеш. Тидын годым шуко икшыван, шагал парышан еш-влаклан, шкет ава-влаклан, инвалид йочам ончышо еш-влаклан ешартыш полыш ончыкталтеш. Радий Хабиров социальный сетьлаштыже тидын шотышто тыгеракын возен: «Мый ўшанем, икмыняр икшывым ончышо еш-влаклан государство шулдыр йымакыже налшаш, нунылан чыла шотыштат полышым ончыктыман. Еш идалыкыште ме тиде полышым кугемдена...». Пытартыш жапыште еш-влаклан государство могырчын полышым ончыктымым кугемдымаш куандара. А полыш кызытсе саманыште кажне ешлан кўлеш. Тидлан кєра Башкортостан Республик тиде полышым кугемдаш тырша. «Ешартыш полыш шотышто виклан каласем: бюджетыш ешартыш окса пура гын, полышын кугытшым виклан кугемдена. Вет тыланда государство могырчын полыш чынжымак кўлеш», – каласен тидын шотышто Радий Хабиров. Шуко икшыван еш-влак моло ешлан пример лийшаш улыт. Вет лач нунын тыршымышт дене республикыштына да элыштына калык чот кугемеш. «Мемнам республикыштына демографический ситуаций пеш тургыжландара. Калык чотым артырымаш мемнан тў‰ задачына. Те паледа – икшыве шочмаш шагалемеш. Но шуко икшыван еш-влаклан кєра тиде сўрет сай могырко вашталтын кертеш. Вет Башкортостан Республикыште илыше калык-влак эре шуко икшыван еш-влак шуко улмо дене ойыртемалтыныт. Айста, пырля тиде поро койыш-шоктышым аралаш тў‰алына», - каласен Башкортостан Республикысе Государственный Погын – Курултайлан посланийыштыже Радий Хабиров. 2019 ий гыч Башкортостан Республикыште мўшкыран ўдырамаш, азам пукшышо ава да кум ияш марте йоча-влаклан посна кочышым ойырымо программе пашам ышта. Тугок кочышым налаш правашт шагал парышан ешыште илыше мўшкыран ўдырамаш, азам пукшышо ава да кум ияш марте йоча-влакын, тыгак посна военный операцийыште участвоватлыше-влакын ешышкышт пурышо ен-влакын уло. Тугок кочышым налаш документым «Шєр кухньын» кочышым шалатыме пунктыштыжо, «Мыйын документем» МФЦ-ште але электрон йєн дене «Госуслуги Башкортостана» портал гоч. Республикыштына йоча-влаклан полышым ончыктымо у мера-влак: шуко икшыван ешыште кушшо йоча-влаклан государственный собственностьышто улшо музей, культура да каныш парк, выставкылашке тугок кошташ права (илыме верышт шотыш ок налылт); школышто тунемше-влаклан ешартыш полыш; автомобильный транспорт да оласе электрический транспорт дене тугок кошташ права (такси деч посна). У закон проект почеш, 2024 ий 1 сентябрь гыч шуко икшыван ешыште кушшо йоча-влак тунемме идалык мучко посна транспорт дене кечеш кок гана тугок каен кертыт. Тидын годым ешын парышыже шотыш ок налылт. Башкортостанын порталыштыже икшыван еш-влаклан скидкым ыштыме шотышто интерактивный карте уэмдалтын. Тушто 927 организаций нерген информаций уло. Граждан-влак район ден олалаште льготный условий нерген пален налын кертыт.

Светлана ТОЙМУРЗИНА.