Пашаенын шинчаж дене

Мишкан районышто илыше-влак ожнысо жапым, кунам яллаште паша шолын, пеш чот сагынен шарнат. Пайтара ял гыч Александр Алкечеват тыгаяк шўлыш дене ила. Вет тудо изинекак кугые‰-влак дене тєр фермыште пашам ыштен. «Дружба» колхозышто У-Марий, Йошкар Памаш, Байкаш, Пайтара, Шабан, Руш Байбак, Бабай, Кемий яллаште илыше-влак пашам ыштеныт. Александр Аксетович колхоз председатель-влакын лўмыштым вигак каласен лекте: Александр Салмиянов, Мавлют Закирзянов, Ханиф Янбарисов, Валерий Байбулатов, Вячеслав Бикмурзин, Геннадий Биктимиров, Алексей Мусагитдинов. Варажым ешара: - Йонылыш ом лий гын, колхозышто чылаже кум тўжем наре тўкан кугу вольык лийын. Руш Байбак ялыште сурт кайыкым онченыт, Бабайыште - шорыкым, Кемийыште сєсна ферме пашам ыштен. Чаманаш веле кодеш, 2001 ийыште тыгай кугу озанлык шаланыш. 14 ияш Александр Пайтара кандашияш школым тунем пытарен да 1965 ийыште комбайнер Валентин Ишалинын полышкалышыжлан ышташ тўналын. Тунам ялыште йоча шуко лийын, кажне суртышто визыт, шымыт да утларак йоча кушкын. Сандене кугые‰-влак коклаште куржталше йоча-влак нигєм єрыктарен огытыл. Йоча-влак ача-авалан полшаш, суртыш мыняр-гынат парышым пурташ тыршеныт. Вет сар деч варасе неле илыш тидым йодын. Эркын-эркын шужымаш, кылмымаш мондалт толыныт, шолдыргышо озанлык нєлталалтын. Армийыш каяш повестке толын. Призывник Алкечев Москвашке логалын, тушто куд тылзе авиационный механиклан тунемын. Учебка деч вара Эстонийыш, Тапа олашке колтеныт. Противовоздушный да противоракетный войскаште Александр самолет-влакым технически обслуживатлаш тунемын. Пырля служитлыме йолташыже-влак дене Торма олаште аэродромым олмыктеныт. Армий деч вара тудо Бирский автошколышто тунемын. Грузовой автомашинам виктараш правам налмеке, тудын илышыже ятырлан вашталтын. 1972 ийыште тудо «Дружба» колхозышто профессиональный водитель семын пашам тў‰алын. Икмыняр ий самырык водитель молоковоз машинам вўден. Варажым «Мишкан райсельхозтехника» предприятийыште олмыктымо пашам шуктен. ГАЗ-52 грузовой машина дене кеч-могай игечыштат техпомощьым шуктен кертын. Пашам ыштыме деч посна ялын мер илышыштыже чолган участвоватлен: сельский поселений советын депутатше, Пайтара ялын старостаже лийын. - Эн шергыже - ялым тўзатымаште ен-влак кеч-могай идейымат кугу кумылын авалтат, сандене тыгай келшымашым ял кєргыштє гына огыл, а ял-влак коклаште вияндаш кўлеш, - манеш тудо. Тачысе кечылан 73 ияш Александр Аксетович коча статусышто улеш. Татьяна Николаевна пелашыж дене вич йочам ончен куштеныт, нуно ача-авалан вич эрге уныкам да куд ўдыр уныкам пєлекленыт. Кугезе коча да кугезе кова радамыш Амира кугезе уныка пуртен. Вате-марий Пайтара школ садыште палыме лийыныт. Кугурак е‰-влак ту пагытысе кугу школ садым сайын шарнат. Тушто самырык-влак кас сайын погынаш йєратеныт. Садыште шоптырвондо, олмапу, эныж кушкыныт. Туштак спорт площадке лийын. Ты площадкыште торжественный линейка-влак эртеныт. Тунеммаште да школын общественный илышыштыже ойыртемалтше-влакым наградитленыт. 1972 ийыште Кемий ял гыч самырык ўдыр Татьяна Бирский педагогический институтыш тунемаш пура. Варажым Тымбай да Нерге школлаште паша опытым поген, Пайтара кандашияш школыш руш йылмым да литературым туныкташ миен. Ту жапым тудо теве кузе шарналта: - Классыште 30 да утларак йоча лийын. Интернатым ыштыме марте пошкудо ялла гыч йоча-влак йолын коштыныт. Икымше школ директор Петр Шуматбаевич Шуматбаев лийын. Варажым школым Илья Ижбулдинович Ижбулдин кужу жап вуйлатен. Тудо шкеже Йошкар Памаш гыч лийын, пашашке тунемше-влак семынак йолын коштын. Вет тунам транспорт пешыжак лийын огыл. Изинекак пашаш шуаралт кушшо йоча-влак тунемаш єрканен огытыл. Школышто КВН-ым эртаренна, спектакль-влакым шынденна, общественный мероприятийлаште участвоватлыме. Визымше класс гычак тунемше-влак шудым опташ тўналыныт, выньыкым пидыныт, паренгым луктыныт. Эмшудым, куэ лышташнерым погымо конкурсым увертарымеке, йоча-влак рўжге тушко ушненыт. Тўшка пашам ыштымаште тунемше ден туныктышо, ача-ава-влак коклаште келшымаш пенгыдемын. 1974 ийыште самырык-влак сўаным ышташ ойым пидыныт. Йоча, сурт, паша, шке озанлык. Александр Аксетович кызытат Вихрь лўман имньыштым сайын шарна. Тудо оза-влаклан ўшанлын служитлен, ешлан кугу полышым ыштен. Южо ийыште нунын ныл ушкалышт, шуко шорык, юто-вусо, кролик-влак лийыныт. - Икшыве-влак кушкыныт, уныка да кугезе уныка-влак кушкыт, - ойлат Алкечевмыт. - Нуным марий культура деке шўмандаш тыршена. Самырык-влак коклаште шке калыкын йўлажым аралаш кўлеш. Нунын мутышт почеш, ожно Амыза мулла Пайтара ял воктене кумалтышым эртарен. Александр Аксетович ден Татьяна Николаевнат кумалаш коштыныт.

Виктория ИШМУРЗИНА