Йошкар галстукан пионервожатыйнам пагален илена

19 май 1922 ий - пионер организацийын шочмо кечыже. Тиде кечым порын шарналтен, корнемым Мишкан район Тынбай школышто 20 ий утла кугурак (старший) пионервожатыйлан пашам ыштыше Роза Шайбаковна Ильина деке виктарышым. Вет арамлан огыл кызытат тудын вуйлатымыж гоч эртыше кажне тунемше йошкар галстукан пионервожатыйнам поро мут дене гына шарна. Да мыланемат тудын тунемшыже лияш пиал логалын. Молан толмем нерген палдарымеке, икмыняр йодышым пуым да илыш-корныжым шарналтышна. Икымше йодышем тыгерак йонгалте: - 19 май кече тыланда мом шарныкта? - Тиде кечын школлаште кугу мероприятий-влак эртаралтыныт. Отрядной, дружинный пионерский сбор, слёт эртеныт. Пўртўс лонгаште пионерский костёр воктене пионер муро-влак йонгеныт. Нине мероприятий-влак шочмо элнам, кундемнам, ача-авам, пўртўсым йєраташ да аклаш туныктеныт. Кугуракым пагалаш, изиракым чаманаш, икте-весылан полшен илаш да пашам йєраташ кумыланденыт. Ту жапыште патриотизм шўлыш тунемше-влак коклаште чот шындаралтын. Школыштына музейым почмашат кугу шўкалтышым ыштен. Келге шинчымашым налшаш верчат кажне тунемше шке семынже тыршен. Ныл горнист да ныл барабанщик, знаменосец да 2 ассистент, рын тошкен, знамям лукмыштым, отряд советын да дружина советын председательыштын рапортым пумыштым тачысе кече гай шарнем. «Будь готов!» «Всегда готов!» мут-влак кызытат пылышыштем солнат. Школнан дружиныже Павлик Морозов лўмым нумалын. Пионер герой-влак дене кылдалтше ятыр мероприятий эртаралтын. Кажне тунемшын школьный формо, оныштыжо йошкар галстук лойген, Октябрёнокын октябрятский значок, комсомолын комсомольский значок пижыктыме лийын. Октябрёнок, пионер, комсомол коклаште иза-шольо семын келшен илымаш шижылтын, шефский пашат намиялтын. «Икте чылан верч, чылан икте верч» девиз почеш иленна тунам. - Вет ту жапыште тунемше-влак шуко поро пашам шуктеныт. Ушешда могай шарнымаш кодын? - Тимуровский паша чот намиялтын. Кажне класслан икмыняр илалше ен, сарын участникше але тылыште тыршыше ўдырамаш пе‰гыдемдалтын. Урок деч вара нунын деке полшаш коштмо: пєртым эрыкташ, лумым куаш, кўлеш годым пуым пўчкын (писке дене) да шелын опташ, вўдым кондаш. Металлолом, макулатура, фермылан шўчым погымаш, шошым куэ ден пўнчє кичкым погымаш – чыла тиде пашалан тунемше-влак шуыныт. Нуным класс вуйлатышышт кумыланден шоген. Ферме пашаен-влак деке концерт номер дене мийымашат ушеш поро шарнымаш-влакым коден. - Таза илыш-йўлам кучымылан могай тўткыш ойыралтын? - Икшыве-влак спортым чот йєратеныт, кажныже могай-гынат спортын видше дене тренироватлалтын манын каласем гын, йонылыш ом лий, очыни. Физкультурым туныктышо Р. М. Михайлов, ОБЖ предметым туныктышо Ф. Ш. Ибатов кугу пашам намиеныт. «Зарница» модыш школыштына йўлашке савырныш, турслёт, поход, тўрлє танасымаш-влак эртаралтыныт. Ту жапыште икшыве-влакын черланымыштымат шижылтын огыл, кеч телым йўштє школышто тунемаш пернен. Пошкудо Измар, Токтар, У Тынбай, Кульчубай ялла гыч йолын коштыныт. Теве тыгай шарнымаш-влак ушешем кодыныт, - палдара пагалыме пионервожатый. Роза Шайбаковна Ильина 1945 ий 16 июльышто Тынбай ялеш шочын. Куд эрге коклаште (кокытшо изинек колен) ик ўдыр кушкын. Тынбай кандашияш школышто, вара Чорай кыдалаш школышто шинчымашым поген. Уфасе педагогический училищыште курсым тунем лекмеке, 1965-ше ийыште Бирск районысо Кужнур школыш пионервожатыйлан колтеныт. 1966-шо ийыште Кужнур рвезылан марлан лектын. Ик ий Казахстан мландыште илен толмеке, 1973-шо ийыште Тынбай школышко пионервожатыйлан пашаш пурен да тиде пашажым 1993-шо ий марте шуктен. Тушеч ик ият пелыжым кужемдыме кече группын воспитательже лийын. Кок икшывым йолўмбаке шогалтен. Галина ўдыржє ешыж дене Бирск олаште ила. Кызыт тудо аван тўн энертышыже улеш. Галина Уфа оласе финансовый техникумым, да паша деч кўрылтде, Москвасе экономика да статистика институтым тунем лектын. Кужаш жап Бирск оласе налоговый инспекцийыште налоговый инспектор лийын пашам ыштыш, пытартыш шым ийжым Пенсионный упрпавленийыште тыршыш. Саша эргыже 11 класс деч вара машинист-тракторист, водитель правам налмеке, кужаш жап Йўдвел кундемыш пашаш кошто, ешым погыш. Но, чаманен каласаш перна, ўмыржє рвезынек лугыч лие. Тиде ойгым ава гына умыла. Кызыт куваван ныл уныкаже уло. Пошкудо, родо-шочшыж дене, миен-толын, келшен ила. Пашам тыршен шуктымылан Роза Шайбаковнам районысо образований отдел, Баширийысе профсоюз обком грамота дене палемден. 1981-ше ийыште «Вожатый – инструктор» лўм дене палемдалтын. Эртыше илышдам ончалын, мом каласен кертыда манын йодмемлан, пагалыме пионервожатыем тыгерак вашештыш: - Илышым илен эртараш пасу гоч вончымо гай огыл. Шонем, ўмыремым арам илен эртарен омыл. Пушен‰гым шынденам, пєртым ыштенам, икшывым куштенам, йєратыме пашам лийын – чыла тиде мыланем илаш вийым пуа. А ме, тунемшыже-влак, эреак о‰ешыже йошкар галстукым пижыктыше, пилоткым упшалше пионервожатыйнам пагален да тауштен илена.

Н. МИНАЕВА, Тынбай ял.