Накаряк ял гыч лектыныт

Эрвел марий йўла ушен Бирский районысо верысе ветеран организацийын председательже Анатолий Трапезников ачаже Павел Григорьевичын эрвел марий-влакын юмыйўлашт нерген лекцийжым арален. Тушто автор Мишкан районышто шонго марий-влак деч тошто йўла, юмылан кумалме да тўрлє ю вий нерген возен налын. Тудо шке лекцийыштыже Ф. Филоненко да тудын «Эрвел черемис-влакын кўсє пайремышт» статьяжым шарналта. Ты статьям автор 1912 ийыште Тєргымдўр ялыште марий-влакын кўсє кумалтышыштым ончымо деч вара возен. Ту жапыште Чорай гыч Алима Сагадееван ачаже карт лийын. «Коммунизм верч» Мишкан районный газет редактор Михаил Иванович Ивановын каласымыже аралалт кодын: «Керемет» шомак «керем», «сапкерем» мут гыч лектын. Тиде мом ончыкта? Керемет тукымым виктарен шогымо «сапкеремым» шке кидыштыже кучен, вет тудо еш тукымлан негызым пыштышылан шотлалтеш». Трапезников тукым Анна Гавриловна Донскаян (Трапезникован) ойлымыж почеш, тукымлан негызым Митрофан Трапезников пыштен. Митрофан Яковлевич купеч лийын, шкенжын пароходшо улмаш, ял озанлык сатум ужален. Тудо шке сатужым Ош Виче, Чолман, Юл э‰ерла воктене верланыше олаласе ярми‰галаште ужален. Трапезников тукым Пермь кундемысе Кунгур ола гыч лектын. Семен Митрофанович ачажын пашажым шуэн, шурным ужален. Харитон эргыжлан Накаряк ялыште (кызыт Мишкан районыш пура) мландым налын. Харитон Семеновичын Гавриил эргыже церковно-приходской школым тунем пытарен. Граждан сар жапыште Йошкар Армий радамыште кредалын. Сар гыч пєртылмеке, полевод лийын, вара сельсовет председательлан сайленыт. Гавриил Харитонович ден Агафена Александровнан (Каменева) шым икшывышт шочын. Анна ўдырышт Уфасе геологоразведочный техникумым тунем пытарен, шке специальностьшо дене Иркутский областьыште пашам ыштен. Москвасе политехнический институтым заочно тунем пытарен. Хайтинский фарфорный заводышто производственнотехнический отделым вуйлатен. Заводысо парторганизацийын секретарьжылан сайлалтын, областной советын депутатше лийын. Петр Донскойлан марлан лектын. Анна ден Петр Донскоймыт Александр эрге ден Юлия ўдырым куштеныт. Кокымшо ўдырышт, Наталья, Андрей Сытинлан марлан лектын. Нуно индеш икшывым ыштеныт, чылаштым йол ўмбаке шогалтеныт. Наталья Гавриловна «Мать-героиня» медаль дене наградитлалтын. Кумшо, Ольга ўдырышт Бирскыште педагогический училищым тунемын. Шуко ий Накаряк школышто тў‰алтыш класслаште туныктен. Пелашыже - Иван Александрович. Икшывышт-влак - Михаил, Татьяна, Василий, Александр, Валентин. Нылымше, Мария ўдырышт Бирскыште фармацевтический училищым тунем пытарен. Пелашыже Анатолий Дмитриевич Шелковников. Кок икшывым ончен-куштеныт - Вера ден Александрым. Нуно ешышт дене Чита олаште иленыт. Николай Тапезников Пермь кундемысе Очер олаште педагогический техникумым тунем пытарен. Мелеуз олаште ял озанлык техни кумышто производственный туныктымашын мастерже, Куюргазинский районысо совхозышто механик лийын. Ватыже Мария Мартемьяновна дене кум икшывым ончен-куштеныт - Константин, Ольга, Юрий. Кудымшо икшыве, Валентина, Кушнаренкыште ял озанлык техникумым пытарен, агроном, ферма вуйлатыше лийын, Николай Иванович Федяевлан марлан лектын. Ешыж дене Благовещенский район Куликово ялыште ила. Нунын вич икшывышт уло - Сергей, Александр, Андрей, Николай, Марина. Ял активист гыч ученый марте Павел Трапезников шым классым отличий дене тунем пытарен. 12 ияш гыч колхозышто пашам ышташ тўналын - куралын, ўден, телым йондалым пидын. Изинекак лудаш йєратен, сандене официальный паша корныжо лудмо-пєрт гыч тўналмылан єршаш уке. Вара тудым кустарный артельын председательжылан сайлат. 1941 ийыште сельсоветын секретарьжылан, вара председательжылан шогалтат. Фронтыш каяш тыршен, но шинчаже начар улмылан верч медкомиссийым эртен огыл. 1943 ийыште Павел Гавриловичым Мишкан райком комсомолын икымше секретарьжылан сайлат. Мишкан КПСС райкомын кокымшо секретарьжылан пашам ыштымыж годым Бирский учительский институтым, вара Тимирязев лўмеш Башкирский педагогический институтым заочно тунем пытарен. СССР Наука Академийын Башкирский филиалжын внештатный научный пашае‰же лиеш. Яллаште лиймыж годым ен-влак дене мутланен, шуко пўсє йодышлам решатлен. Тўнямбалсе илыш нерген лекцийым лудмыж годым РДК-ште да ялласе клублаште ен-влак зал тич погыненыт. 1960 ийыште П. Г. Трапезниковым Бирский госпединститутыш пашам ышташ ўжыныт. Анатолий эргыже ачажын Мшкан гыч кузе кайымыж нерген шарналта. Туге чучын, ужаташ пуйто чумыр села чумырген. Землякше-влак поро тыланымашым ойленыт. Райкомышто пашам ыштыме опытшылан энертен, архивысе материал-влакым шымлен, Павел Гаврилович «Развитие сельского хозяйства Башкирской АССР в 1953-1958 годы» тема дене кандидатский диссертацийым возен да тудым сайын арален. Доцент, марксизм-ленинизм кафедрым вуйлатен. Партийный организацийын секретарьжылан Бирский городской советын депутатшылан, КПСС горкомын членжылан сайлалтын. «Знание» обществын председательже лийын. Мишкан районысо «Дружба», Бирский районысо «Победа», «Советская Башкирия» республиканский газет-влак дене кылым кучен, СССР журналист-влак ушемын членже лийын. Тудын инициативыж дене пединститутышто духовой оркестрым чумырымо. Ятыр медаль, «Знак Почета» орден да шуко грамота дене наградитлалтын. Поянлык - икшыве да уныка-влак Павел Гавриловичын ватыже - Мария (Соловьева) 1942 ийыште шке кумылын фронтыш каен, зенитный артиллерийыште разведчик-наблюдательлан служитлен. Сар пытымым Польшышто вашлийын. «За оборону Сталинграда», «За победу над Германией» медаль-влак дене наградитлалтын. Мария Ивановна Бирский учительский институтым тунем пытарен, Накаряк ялыште туныктышылан, Мишкан йоча садыште воспитательлан, Бирск оласе 1 №-ан кыдалаш школышто туныктышылан ыштен, педагогический институтышто архивым вуйлатен. Илышлан куаныше, весела, мураш, кушташ, спектакль, концерт, выставкылашке кошташ йєратен. Пырля служитлыме йолташыже-влак Екатерина Черникова, Валентина Булдышкина, Лидия Пензина дене кылым кучен. Павел ден Мария Трапезниковмыт ешыште Вера, Владимир, Анатолий шочыныт. Вера Башкирский госуниверситетым пытарен, Уфа да Куйбышев олаласе вузлаште туныктен, Приморье да Бирск олаласе школлаште пашам ыштен. Пелашыже Николай Кузнецов - военный врач. Владимир Трапезников ял озанлык системыште пашам ыштен, ял озанлык наука кандидат, доцент, Бирский пединститутышто кафедрым вуйлата. Пелашыже - Ольга Сидоркина. Павел эргышт Мишкан район администрацийым вуйлата, Инна ўдырышт БР-се еш, паша да калыкым социально аралыше министерствыште специалист, педагогика наука кандидат. Анатолий Трапезников БГПИ-м тунем пытарен, Бирский пединститутышто ВЛКСМ комитет секретарь лийын, Бирский КПСС горкомышто, Бирский район МР администрацийыште пашам ыштен. Ватыже - Василя Халимовна. Валерий эргышт юридический наука кандидат, Москва олаште нефтяной кампаний вуйлатышын заместительже. Светлана ўдырышт Россий национальный банкын Уфа оласе отделенийыштыже кадровый службын пашае‰же. Эльвира ўдырышт Уфасе архитектурно-строительный колледжыште руш йылмым да литературым туныкта. Кушкын толшо уныка-влак тукым историйым умбакыже возат…

Лена ХАКОВА