Иван Сайпашевич Тымбай ялыште шочын-кушкын. Эл мучко пиалым кычал коштьын огыл, манмыла, кушто шочын – туштак к¢леш лийын.
Ешыште кок эрге кушкын – изаже да шкеже. Икшыве-влакым йол умбаке аважлан шогалташ верештын. Ачаштым сар тюналтыштак фронтышко на‰гаеныт. Тудо Курск воктене кредалме годым увер деч посна йомын.
- Мый ачамым вудакан гына шарнем, вет тунам акш изи лийынам , - шинчав¢д йºре ветеран ойла. – Ик изи фотокартычкыже ыле, ала-могай документлан войзалтын улмаш, очыни, тудыжат ала-кушко йомын.
Рвезе изиж годымак шинчымашым налаш тыршен. Школышто сайын тунемын. Школ деч вара шочмо ялыштыжак илаш кодын. Авалан полшаш келын. Рвезе «Первомайский» колхозышто пашам ышташ тюналын. Тудо кум ий имньым ончен.
- Кызытат пеш сайын шарнем, кузе рвезе-влак дене пырля йўдым имньым кўтыленна. Тулотым ылыжтена да паренгым тулеш к¢ыктена ыле. А могай тудо тамле лийын!
Мыйын героемын ушешыже ик событий сайын шарналт кодын. Ояр чевер кенеж кече шоген. Ваня пошкудо икшыве-влак дене пырля пºрт воктенысе те‰гылыште шинчен да «кугыен» семын ялысе увер-влакым лончыленыт. Ончат, урем дене чыган вате ошкылеш (ту жапыште чыган-влак яллаште ч¢чкыдын коштыныт). Кенета тудо чарнен шогалеш да, савырнен, икшыве-влак деке лишемеш. Тудо пошкудо ялышке кузе каяш корным палынеже улмаш. Йоча-влак чыган-влак деч эре лўдыныт, но Иван л¢дын огыл, тудо ¢дырамашлан чыла умылтарен да корным ончыктен. Чыган кува рвезе деч кок муным йодын. Рвезе ºрын огыл, чыгак кувалан кок муным луктын.
- Чыган кува муным к¢чымынекак й¢ын колтыш, - шарнен ойла Иван Сайпашевич. - Ме тудын умбаке умшам карен, ºрын ончен шогышна. Варажым туда мый декем лишеме да кидкопам ончыкташ йодо. Мый, нимам умылыде, кидемым шуйышым. Вот тунам мый кужу ¢мыран лийшашемым да сай илышым ужшашемым пален нальым. Тунам мый тидлан шым ¢шане. А кызыт, тынар илыш корным тошкымеке, умылышым – чыган кува чыным ойлен улмаш. Мый 85 ийым темышым, Юмо п¢рен гын, 90 ийышкат шуам, шонем, - воштылалеш Иван Сайпашевич.
Иванын йоча жапше неле лийын. Сар жапште аважым ик кормыж шурнылан верч кучен каеныт. Пошкудо-влак «тыршеныт». Аваштым кок ийлан шынденыт. Икшыве-влакым ачашт могырым кокашт ончен. Ту годсо ий-влак неле да й¢штº лийыныт. Авашт толмеке, икшыве-влак куштылгынрак ш¢лалтеныт, вет воктенышт ынде лишыл, йºратыше айдемышт лийын.
1945 ий шошо шуын. Шуко миллион е0ын илышыжым пытарыше шучко сар пытен. Салтак-влак суртышкышт пºртылаш т¢‰алыныт. Сайпашевмыт ешат шке лишылыштым вучен. Чонышто ¢шанымаш илен: «Ала мемнан ачанат чонан толеш, вет похоронка кагаз лийын огыл. Увер деч посна йоммо нерген гына увер толын». Ятыр ий еш сурт озам ¢шанен вучен… Эрге-влаклан изинекак кугемаш пернен, вет авалан озанлыкыште полшаш да пашадарым ышташ к¢лын.
Ик сай кечын колхоз вуйлатыше рвезылан тунемаш каяш темлен да тудлан П¢рº оласе СПТУ-ко направленийым пуэн. Тушто рвезе механизатор профессийым налеш. Шочмо колхозыш пºртылмеке, тудлан комбайным ойырат. Тыге Иван Сайпашевичын паша корныжо тюналеш. Кок ий тудо тиде пашаште тыршен.
Вара рвезе адак П¢рº олашке тунемаш кая, тиде гана тудо ДОСААФ школышто водительлан правам налеш. 1964 ий гыч 1969 ий марте водитель лийын пашам ыштен. Тиде жапыште шкаланже ончыкылык пелашыжым ойырен - ялысе мотор ¢дыр Олинам. 1964 ийыште нуно мужыраныныт гынат, но кок ий гыч гына сералтыныт. Тиде ийынак нунын икымше икшывышт – Дина ¢дырышт шочеш. Кызытсе жапыште тудо шочмо ялыштыжак ила, кувава-кочалан кум чапле уныкам пºлеклен.
1969 ийыште ешыште эше ик икшыве шочын – Марина. Кызыт тудо Киев олаште ила. Пелашыже дене пырля кок икшывым куштат. Сайпашевмыт ешыште кумышо икшыве - Роман эргышт шочын. Тудо П¢рº олаште ила. Тудын ешыштыже кок ¢дыр кушкеш. Эрге деч вара Сайпашевмыт ешыште Надежда ¢дырышт шочын. Сургут олаште ила. Тораште илымылан кºра, ч¢чкыдынжак шочмо ялышкыже толын ок керт. Шочшыжо-влак, нунын толмышт годым (пелашыже дене кум икшывым куштат), нуным чылт кугу уна семын вашлийыт.
Иван Сайпашевичын эн изи икшывыже Елена да тудын кум икшывыже коча пелен илат. Теве тыгай поян мемнан юбилярна.
Пашам йºратыше, тыршен ыштыше рвезым колхоз вуйлатыше эре эскерен шоген да пашаште шуаралт шумеке, механик шогалтен.
- Тиде должность йолко еным ок йºрате, - манеш ветеран. – Эр кече гыч тюналын кас й¢д марте йол ¢мбалне лийман. Суртыш пытартыш транспорт гаражыш пурмеке гына толаш перна. Пасум ик гана огыл шергал лекташ пернен, вет трактор да комбайн-влаклан к¢леш запчастьым муын, намиен кодыман. Запчастьлан мый Кемий ялыш коштам ыле. У машина-влакым налаш эре мыйым колтеныт. Краснодар ола гыч автобусым, Туркменистан гыч ГАЗ-69 машинам конденам. Ижевск ола гыч у «Москвич» машинам кондышым, варажым тудым мыйын ¢мбак кусарышт. Тиде машина дене мый запчастьлан коштам ыле.
1970 ий гыч 1978 ий марте Иван Сайпашевич район мучко кудалыштын, колхоз трактор-влаклан шапаш ужаш-влакым эре ситарен шоген. 1979 ийыште тудым безопасность техника шотышто инженерлан кусареныт. 1990 ий гыч склад вуйлатышылан ыштен да сулен налме канышыш тышеч каен.
Уста колхозникын пашажым сайын аклыме. Иван Сайпашевичын сондыкыштыжо тачысе кече мартеат чап кагаз-влак, награде-влак саклалтыт: «За доблестный труд в ознаменовании 100-летия со дня рождения В. И. Ленина» (1970), «Пашан ветеранже» медаль-влак, «Ударник девятой пятилетки» (1970) онеш пижыктыме значок да эше шуко молат.
- Мемнан ачана эше уста гармончо улеш, - юбилярын ¢дырышт-влак пºлалтыт. – Ачана ден аванам ч¢чкыдын с¢ан, шочмо кече ден юбилей-влак пайремыш ¢жыт ыле. Нуно жапыштыже художественный самодеятельностьын чолга участникше лийыныт – ик концертат, мероприятият ачанан гармоньжо деч посна эртен огыл.
- А мый веет тиде искусствылан нигуштат тунемын омыл,- ¢дыр-влак ойлымашке мыйын героем ушна. – Мемнан ялыште Сарбина л¢ман ¢дырамаш ила ыле. Тудо гармонь дене пеш сылнын шоктен. Паша кече деч вара уремышке шокташ лектеш да йырже чыла уремла гыч кугыен-влак погыненыт, да меат, икшыве-влак, ºрдыжеш кодын огынал. Мый тудын шоктымыжым пеш т¢ткын онченам да тунамак мыйын гармонь дене шокташ тунемаш кумыл шочын. Вет тунемын кертым. Ийготемлан кºра, кызыт гармоньым кидышкем шуэн налам.
Вот тыгай ветеран Тымбай ялыште ила.
Мемнан порысна – ветеран-влакым пагален, аклен илаш. Мутат уке, кугырак тукым деч шукылан тунемаш лиеш. Нуно илышым, пашам йºратымышт дене ойыртемалтыт.
Иван Сайпашевич Сайпашевым эртыше юбилейже дене саламлена! Пе‰гыде тазалыкым, порылыкым да пиалым тыланена! Тек икшывыда-влак эре поро уверым гына кондат да ончыкыжымат куандарен гына шогат.