Сар шикшан шошо шўлыш

Теле, пеҥгыде сапшым луштарен, шке орважым Шошылан кумылдымын, ӧкымрак кучыктен пуа. Пайреман теле кас-влак да лум пургыжан пагыт мучашке лишемыт.
Теле – салтаклан ойго, но тыгодымак тудо куан пагыт-влак дене палемдалтеш. Йўштӧ тыйым вуйге-йолге пўтырал налеш. Тыйын салтак чиеметын лушкыдырак вержым кычалеш. Тыгодымак теле йўштӧ – тыйын эн сай йолташет. Йўштӧ дечын утлаш манын, тушманет блиндажышке йымен шинчеш. Коклан гына окоп гыч вуйжым луктын ончалеш. Тыгай йўштыштӧ беспилотник-влакат огыт кой – пўртўсат тымыкым йӧрата.
Салтак эр шошо таман, пушеҥгылан шуэ чодыра дене ошкылшыла, кенета сур тўсан бетон обелискым ужылалтыш. Мучаштыже – йошкар шўдыр. 1943 ий 23 февральысе иза-шольо шўгар, тойымо вер. Эртен кайыше войнан кышаже… тиде шучкылык Украин мландыш угыч пºртылшаш огыл ыле.
Табличкым салтак кужун да тура ончен шогыш. Тыгат вет лийын кертын: тудынат лўмнерже тыгаяк табличкыште, чынрак каласаш гын, спискыште лийын кертеш – тачысе сар пасу гыч пӧртылдымӧ-влак спискыште. Молан тыге шоналтымыжым тудо шкежат ыш умыло. Просто вуйыш тыгай шонымаш толын керылте – да кеч мом ыште. Сар шке пашажым пала да ыштенак ышта. Южгунам тудо шке «поро кумылжым» ончыкта, а осалланаш тўҥалмеке, икте-весе дене кучедалаш тарваныше-влакым индырен-шолдыртен пытара. Теве тыге кончен салтаклан тиде шучко сарыште почешетак ваҥен коштшо колымаш. Тиде колымаш чўчкыдынак салтакын шўргышкыжӧ шўлалтен-шўлалтен колтен.
Салтак моло-влакын тиде шучко вашпижмаш гыч палаш лийдыме лийын пӧртылмыштым шуко гана ужын. Ужын, кузе ик йўдыштӧ йолташыжын вуйжо чалемеш. Ала-кунам ондак тидым тудо сылнымут мастар-влакын «чиялтыме» приёмыштлан гына шотлен. Уке улмаш. Тиде – шучко сарын чын тўсшӧ!
Туштак тудо весымат ужын да пален налын. Тиде – сеҥаш лийдыме кӧргӧ вий-куат, шкем чаманыде лўддымын кредалмаш, салтак йолташ-влак коклаште кугу да вурс гай пеҥгыде келшымаш. Тыште айдеме чыла могырымат тергалтеш. Пытартыш шултыш-курикам, пытартыш тамакым лош пайлыде лиеш манын шоналташ иктат ок тошт. Очыни, ала-кӧжӧ тидым так тыглай кырча-марчалан шотла. Но иза-шольо гай улмо шижмашым вес семын почынжат от пу. Тидым илышыште ончыкташ куштылгырак, а возен умылтараш неле.
Айдеме чылалан тунем шуэш, маныт. Мый тидлан ом ўшане. Колышо йолташым йомдарымашлан нигунам тунем шуын, лыпланаш ок лий. Да нимогай жапат тидым паремден, уш гыч темдал луктын огеш керт…
…Салтак тиде кредалмашлан ончылгоч ямдылалтын. Командованийын приказшым тўрыс шукта манын, шкаланже шке ўшанен: ончыктымо велке чымалташ да налме рубежеш пеҥгыдын вераҥаш. Шке куатетлан ўшанымаш сеҥымашке конда.
Ала-кушто тораште, юлсер кундемеш верланыше тымык яллаште, изи йогын-влак йыр-йыр-йыр тарванылаш тўҥалыт. Шошо шке вийжым ончыктыде ок код, тудо – ынде оза. Жап толын уло пўртўслан теле омо дечын помыжалташ.
Шошо шке пашажым пала...
Игорь ИЗЕРГЕ.