«Илыш да пўрымаш»

Кодшо ий мучаште ик кечын редакцийыш Елена Шумаева пурыш. «Тамара акам илымыж годым книгам лукташ шонен улмаш. Мыланем тидын нерген колымыж деч кок арня ончыч гына каласыш. Шонымыжым шуктен ыш керт. Эргышт-влак дене каҥашен, тудын юбилейжылан книгажым савыктен лукнена ыле. Чыла ямдылышна, Бирский типографийыш намийышым, но тушто версткым огыт ыште улмаш. Ынде мом ышташат ӧрынам», - аптыраненрак ойла Елена Камалтдиновна.
Тиде вашлиймаш декабрь тўҥалтыште ыле, а Тамара Камалтдиновнан 80 ияш юбилейже 5 январьыште улмаш. Редакцийыштак чумыр книгалан версткым ыштен, Йошкар- Олашке Александр Абдулов деке колтышна. 2 январьыште ямде книга Мишканыш толын шуо. Тыге Тамара Камалтдиновнан ыштен шуктыдымо пашаже Елена шўжаржын да эргыж-влакын тыршымышт дене шукталте. Вет тиде книга тукым-влак кокласе кылым ыштыше шке шотан кўвар улеш. Тамара Камалтдиновнан илыш корныж гыч ме кодшо курымын 40-ше ийлаж гыч таче марте районын илышыжым рашемден кертына. Сандене тудо тачысе самырык тукымлан моткоч шерге улеш.
10 мартыште Мишкан краеведческий библиотека Тамара Дигитаеван «Жизнь и судьба» книгажлан презентацийым эртарыш. Рўдӧ районный библиотекын фойештыже «Яра жапем лийын огыл» стенд ышталтын. Тушто Т. Дигитаеван тўрлӧ газетеш савыкталтше материалже-влак, тудын нерген возымо статья-влак вераҥдалтыныт. Экраныште Тамара Камалтдиновнан самырык годсо фотосўретше да книга ком койыт. Ныжыл марий муро йоҥга.
Мероприятийыш авторым палыше да пагалыше еҥ-влак, «Мишкан сем» (РДК) да «Ювий» (Ирсай) вокальный ансамбль-влак миеныт. Тыштак Тамара Камалтдиновнан Игорь ден Юра эргышт-влак, Ирина шешкыже лийыныт.
Мероприятийым краеведений библиотекын пашаеҥже-влак О. Зайнитдинова ден И. Айбердина вўденыт.
Мутым эн ончычак авторын шўжарже Елена Камалтдиновналан пуымо. Тудо ты книгам савыктыме историй, книгашке могай материал-влакым вераҥдыме нерген радамын каласкалыш. Книга вич ужаш гыч шога. Икымше ужашышке авторын шке илышыже, йоча жапше, школышто тунеммыже, самырык пагытше, пашам ыштымыже нерген возымо материал-влак пурталтыныт. Кокымшо ужашыже шочмо У Эшым яллан пєлеклалтын. Кумшо ужашыш Николай изаж нерген шарнымаш-влак пурталтыныт. Нылымше ужашыште Тамара Камалтдиновнан районышто чапланыше еҥ-влакын юбилейышт вашеш возымо материалже-влакым вераҥдыме. Визымше ужашыште авторын илышыште лийше тўрлӧ оҥай случай-влак нерген возымыжым погымо. Книгаште тыгак шуко фотосўретым вераҥдыме.
Презентацийыште выступлений-влак коклаште вўдышӧ-влак Тамара Камалтдиновнан илыш корныж дене палдареныт. Лудшо-влаклан умылаш куштылгырак лийже манын, тудын илыш корныж дене кўчыкын палдарен кодена.
Тамара Камалтдиновна Дигитаева (Яметова) 1943 ий 5 январьыште У Эшым ялыште шочын. «Ачамын акаже - Айвийын мутшо почеш мый 3 январьыште шочынам, а шочмо кагазыште 5 январь манын возымо. Кудыжо чын, кызыт раш каласен ом керт, - шарналтен возен тудо. - Мыйым авам суртышто ыштен, тудлан аза ышташ пошкудо Маня кува полшен».
Ялыште тўҥалтыш школ лийын. Тамара 1950 ийыште 1 классыш тунемаш каен. Кок ий гыч школ петыралтын. Йоча-влак Ардаш школыш каеныт. 1957 ийыште шым классым пытарен.
Тамара 11-12 ияш улмыж годымак колхоз пашашке коштын: шурно пасум сомыленыт, шудым погеныт. 6 класс деч вара шурно идымыш коштын. Август мучаш марте колхоз пашаште тыршеныт.
Кыдалаш школым Чорайыште тунемын. Игече сай годым кечын мӧҥгӧ коштыныт, а телым школ общежитийыште иленыт. Кыдалаш школ деч вара, 1960 ийыште, пырля тунемме Лепешкан ўдыр Сима Изиляева дене Уфашке комсомол обкомыш миеныт да тушечын комсомол путевка дене Братский ГЭС-ым чоҥымашке каеныт. Геодезистский группышто пашам ыштеныт. Ик ий гыч мӧҥгӧ пӧртылыныт. Уфашке техучилищыш тунемаш пурен, но тудым кудалтен, ялыш пӧртылын. Тиде 1961 ийыште лийын. Пашам кычалын РОНО-шко миен. Тудым Константиновка шымияш школыш химийым, биологийым да немыч йылмым туныкташ колтат.
1963 ийыште Кушнаренке ял озанлык техникумыш тунемаш пура. Тиде жапыште тудо ончыкылык Анатолий пелашыж дене палыме лийын. Лач тудын темлымыж почешак ял озанлык специальностьым налаш кумылаҥын. 1967 ий февральыште тунем пытара. Направлений почеш Кармаскале районыш пашаш кая. «Урал» колхозышто агроном лийын. Тиде ийынак июльышто Анатолий ял озанлык институтым тунем пытарен, Калтаса районыш пашаш колтеныт. Тамара пелашыж дене пырля Калтаса районыш куснен.
Еш 1969 ийыште Мишканыш кусна. Тамара Государственный семенной инспекцийыш пашаш пура. 1969-1971 ийлаште - лаборант, 1971-1976 ийлаште - агроном-инспектор, 1977 ийыште семенной инспекцийын начальникшылан шогалтеныт.
1973 ийыште БСХИ-шке агрономий факультетыш заочно тунемаш пурен да 1978 ийыште «ученый-агроном» квалификаций дене дипломым налын. 1978 ийыште партийыш пура. 1985 ийыште Мишкан сельсоветын председательжылан шогалтат. Тиде ийыштак сельский советыш да райсоветыш депутатлан сайлат. 1986 ий гыч ял озанлык пашаеҥ-влак профсоюз райкомын председательже. Тиде ийыштак районысо ўдырамаш советым вуйлаташ ўшанат.
1993 ий 1 март гыч Сбербанкын Мишкан селасе 4613 №-ан отделенийжын управляющийже лиеш да сулен налме канышыш лекмешкыже тиде пашам шукта.
Анатолий пелашыж дене коктын кум эргым ончен-куштеныт: Игорь, Юра, Николай. Кумытынат пашам йӧратыше, поро кумылан лийын кушкыныт.
Чаманаш веле кодеш, 2014 ийыште Тамаран Анатолий пелашыже илыш дене чеверласен.
Тамара Камалтдиновна моткоч чолга ўдырамаш лийын. Тудо шке пашажым, мер пашам сайын шуктен. Тыгодымак районный газет дене, «Чолман» республиканский газет дене пеҥгыде кылым кучен. Материал-влакым возгален. Почеламутымат серен. Книга презентацийыште тудын возымо «Шочмо ялем» почеламутым Нина Ямурзина лудын пуэн. «Мишкан сем» вокальный ансамбльын выступленийже деч вара (Елена Шумаева тиде ансамбльыште мура), мутым Тамара Камалтдиновнан племянникше Владимир Хамитовлан пуат. Тудо Тамара акаж нерген шуко поро мутым ойлен, вара «Акарт» мурым возымышт нерген каласкален. Мутшым Тамара Дигитаева возен, семым Владимир Хамитов келыштарен. Презентацийыш толшо-влаклан тиде мурым Хамитовмыт еш ансамбль (ватыже да ўдыржӧ) йоҥгалтарен.
Мишкан районысо ветеран-влак совет председатель Ю. Балахнина Тамара Камалтдиновна дене пырля пашам ыштымышт нерген шарналтен ойлен. Ирсай гыч «Ювий» вокальный ансамбль «Южгунам муралтымем шуэш» муро пӧлекым ыштен.
2001 ийыште Т. Дигитаева «Поле чудес» передачыште участвоватлен. Тушко миен толмышт нерген Елена шўжарже каласкален. Вара Светлана Салиева книга нерген шке шонымашыжым ойлен. Рита Ялаева автор нерген шарнымашыжым ойлен да Елена Шумаевалан шкенжын возымо книгажым пӧлеклен. Тиде книгашке тудо Тамара Камалтдиновнан материалже-влакым пуртен. Туныктымо пашан ветеранже Н. Зайнуллина книган авторжо нерген шуко поро мутым ойлен.
Мероприятий мучаште Елена Шумаева книга презентацийыш толшо-влаклан кугу таум каласен.
Книга презентаций В. Абукаев-Эмгакын «Чеверынат чеверын» мурыж дене мучашлалтын.
Чаманаш веле кодеш, книган тиражше изирак. Сандене кумылан чыла еҥ тудым налын, лудын ок керт. Тидым шотыш налын, тиде книгашке пурышо, нигушто савыкталтдыме икмыняр материалжым ме шкенан газетеш пурташ лийна. Таче «Илышыште лийше случай-влак» ужаш гыч икмыняржым 11-ше лаштыкыштелудаш темлена.
Валерий АБУКАЕВ.