Куштымаш илышым шуя

Яныбай Янгубаевичым мемнан районышто да моло кундемлаштат «Эрвел» куштышо калык ансамбльын художественный вуйлатышыже Яков Янгубаевич семын палат. Тўҥалтыш жапыште «Эрвел» изи куштышо коллектив лийын, а кугу чапым кодшо курымын кудлымшо ийлаштыже, Яков Янгубаевичын тыршымыжлан кєра налын.
Тиде еҥ дене вашлиймашке мый изишак тургыжланенрак мийышым. Вштарешем спайле кап-кылан, эше пеш рвезын койшо пӧръеҥ лекте да моткоч проста йылме дене мутланаш тўҥале, тургыжланымашем вигак ала-кушко йомо. Туге чучын, тиде еҥ дене ме пуйто шукертсек палыме улына. Мый тудын грамотыжо, свидетельствыже, дипломжо-влакым, «100 лет образования Республики Башкортостан» юбилейный медальжым, юбилейже вашеш Республик вуйлатыше Радий Хабиров деч толшо саламлымашым тўткын эскерем. Тиде сулло еҥ деке пагалымаш кумыл утыр ешаралтеш.
«Куштызо лияш изинекак шоненда мо? Кузе ты корныш шогалында?», - шукертак шонен коштмо йодышем пуышым.
- Нимогай кугу шонымаш лийын огыл. А сем мыйын илышышкем авамын мурыж гоч изинекак шыҥен. Корак кандашияш школ деч вара мемнан класс гыч 9 еҥ Благовещенский педучилищыш тунемаш кайышна (тунам партийын «чумыр класс» дене ўжмашыже лийын), но ме нылытын пурен ышна керт. Пєртыл толмеке, колхозышто пашам ышташ тўҥальым, торашке тунемаш каяш кумыл лийын огыл. Ик мотор кечын мылам клуб сравочым кучыктат да клуб вуйлатышылан шогалтат. «Молнийым», боевой листокым луктынам. Нуным информационный стендышке, йошкар пусаклашке сакаленам, агитбригада дене концертым ямдыленна, беседа-влакым эртаралтын, икманаш калык коклашке культурым шаренам, - шыргыжалын ойла Яков Янгубаевич.
14 ияш рвезе пашам сайын шуктен, У ийлан тудын фотокарточкыжо культура пашаеҥ-влакын Почет оҥашкышт логалын. Кок ий гыч Яковым Стерлитамак оласе культпросветучилищыш тунемаш колтат. Кок курс деч вара армийыш налыт - Карелийыш логалеш. КГБ войскаште секретный отделыште служитлен, машинка дене печатлаш тунемын. А туддеч ончыч тудым ужынат огыл улмаш. Частьын кечыжлан пырля служитлыме йолташыже Цыбакин дене (тудат культпросветын студентше, Оренбург гыч) икмыняр куштымашым ямдылат. Нунын мастарлыкыштым ужын, Москвашке мурышо да куштышо ансамбльыш кусарат. Яков службыжым тушто мучашла. Армий деч вара училищым тунем пытарен, вара самырык специалист шочмо районышкыжо пєртылеш. Тудым вигак куштышо калык ансамбльым вуйлаташ шогалтат, варажым тудлан «Эрвел» лўмым пуат.
Культура пашаеҥ-влак нерген ойлаш тўҥалме годым ушышко вигак весела мероприятий, концерт-влак пурат. Туге чучеш, нунын паша огыл, а эре пайрем. Но калык ончыко лекме деч ончыч шым пўжвўдым йоктарен пашам ыштыман. Келшыше материалым кычалаш, репетицийым эртараш, сценым сӧрастараш… Шотленат от пытаре! А кунам мероприятий оҥайын эрта, тудым ямдылыше-влакын мастарлыкыштлан, профессионазизмыштлан ӧрмалген-куанаш гына кодеш. «Пашам йєратыде, шым пўжвўд йогымеш тыршыде, мемнан пашаште сеҥымашыш шуаш огеш лий. Иктылан талантым Юмыжак пуа, весын изиш тыгай мастарлыкше шагалрак, но тый ончылан шындыме цельышке шуаш шонен, тыршен пашам ыштет гын, чыла лектеш», - манеш мыйын героем.
Мыняр еҥым тудо кушташ туныктен, мыняр еҥлан куштымаш гоч илыш корныш шогалаш полшен. Пеш шуко ўдыр ден рвезе ансамбльыште палыме лийыныт да варажым ешым погеныт. Яков Янгубаевич шкежат Ольга пелашыжым «Эрвелыште» вашлийын. Кунам сўаным ышташ тарванен, ачаже тошто семын марий сўаным эртараш йодын: имне, тальянка, шўвыр, тўмыр дене. Лач тиде жаплан игече пужлен. Яков оръеҥым машина дене кондаш шонен пыштен. Тидым пален налмеке, Янгубай Ямиданович эргыж деч йодын: «Мо, шешке лийшаш сокыр але окшак улеш мо?». «Уке» манмым колмекше, ешарен: «Молан тунам тудым машинашке шылташ?», - шкеже эн чапле имньым тарантасыш кычкен шогалтен.
Тарантас дене, шўвыр-тўмыр дене шешкым Коракыш конденыт. Тыге ял калык шукертак мондалтше шўвыр семым уэш колын. Но вес кечыжлан ачаже черланен, сўан тургыжланымаш да сарын кышаже, очыни, шкеж нерген шижтареныт. Янгубай Ямиданович Кугу Отечественный сарын участникше лийын. Пленыш логалын, кум гана куржаш тєчен, кажне гана пий дене поктен кученыт да машина кузовыш кудалтеныт, а кузов мучко пуда-влакым кошар могыржо ден кўшкыла кыралтын улмаш. Тыге чумыр капше сусыргыл пытен. Но Янгубай Ямиданович илыше кодын, фашист-влак тиде еҥын чон-куатшым тодыл кертын огытыл. Ветеран мӧҥгыжӧ сеҥымаш дене пєртылын да куд йочалан илышым пуэн. Ача колымо деч вара Яков шольо-шўжар-влакым кудалтен огыл.
Самырык мужырлан Мишканыште изи пӧлемым пуэныт. 8 квадратный метр кугытан пӧлем чылам шыҥдарен: родо-шочшо-влакымат, йолташ-влакымат, коллега-влакымат. Ватыже Ольга Изиляевнат Яков гаяк поро чонан лийын. Илыш умбакыже шуйнен. Яков Янгубаевичым Культура пєртын директоржылан шогалтат. Тудын годым Культура пӧртым тўрыснек олмыктымо, кресло-влакым эсогыл Баку ола гыч кондымо, кўвароҥам вашталтыме, воштончыш-влакым да репетицийым эртараш станок-влакым вераҥдыме.
Юбилярын мутшо почеш, тудо пеш сайын пален да тидлан эре куанен илен - йырже поро еҥ-влак гына лийыныт. А ансамбль тудын вуйлатымыж почеш утыр чапланен. Ансамбльлан выступатлашыже лўмын оркестрым чумырен. Варажым тудо «калык» лўмым налын. РСФСР искусствын заслуженный деятельже Файзи Гаскаров марий куштымашлан кугурак верым ойыраш темлен, а нуныштым калык коклаште кычалаш кўштен. Тыге «Тывырдык» куштымаш шочын. Тудым Виталий Сагадеев дене пырля шынденыт. Вес калык гыч лекше еҥ-влак тиде куштымашым куштен онченыт, но «Эрвел» семын нигӧ куштен кертын огыл. Тидлан марий лийын шочаш кўлеш! Икана Уфаште район-влакын отчетный концертышт деч вара жюри председатель Ф. Гаскаров вик каласен: «Эрвел» обсуждению не подлежит!». А тидыже куштымашым моткоч сайын шындымым ончыктен.
- Кажне гана, кунам мый залыште шинчыше-влак ўмбаке ончем, моткоч кугу куан чонемым авалтен. Вет эн тўҥжӧ - еҥ-влаклан куаным пӧлеклаш, а эн шергыже - ончышо-влакын шыргыжмышт да кидым совымышт. Чын, тиде куштылго паша огыл, тудлан шкем тўрыснек пуыман. Мый пиалан улам, вет тыгай волгыдо, поро шарнымашым кодышо илышым иленам. Пеш шуко лўмлӧ еҥ-влак дене палыме лийынам. Мыйын калыкемын куштымашыже ончаш толшо кеч-могай калык гыч лекше еҥынат чонжым савырен кертеш, тидыже вара куан огыл мо? Куштыза, куштымаш илышым шуя! - манеш Яков Янгубаевич.
Пенсийыш лектын гынат, тудо эше моткочак чолга улеш. Тудо таче Юлия ден Алена ўдырышт-влакын, уныкашт-влакын сеҥымашышт дене кугешнен ила. Жапыштыже кокымшо суртыш савырныше Культура пӧртыш чўчкыдын унала пурен лектеш.
Ме Тендам, Яков Янгубаевич, моткоч пагалена да аклене. Пеҥгыде тазалыкым да кужу ўмырым тыланена. А мый тыгай сай айдеме дене палыме лиймемлан, илыш пўрымашемлан тауштем.
Залия ГАТИНА.