«Шочмо вер – Тӧргым сер»

Пайремын девизше «Келшымаште – вий» лийын. Тыгай девизым арам огыл налме – Тєргым эҥер Мишкан районысо 20 утла да Бурай, Пўрӧ районласе икмыняр ялым ушен шога.
Тиде вер-шӧр ожнырак пўтынь эрвел марийым ушен шогышо рўдӧ да марий йўлан шўмжє лийын. Вет лач Тӧргымдўр курыкышто Тўня кумалтыш верланен. Верысе калык тудым Кўсӧ курык але Мер курык манеш гын, моло вере илыше-влаклан Тўня кумалтышлан шотлалтеш. Вет Мер кўсӧ-влак икмыняр вере лийыныт, а Тўня кумалтыш кундемыштына икте веле. Тєргым эҥер деч тораште огыл тыгак калыкым ушен шогышо Султан керемет верланен. Нине кок кумалтышыш марий-влак тора гычак толыныт. Чаманаш кодеш, Султан онлан лўмлалтше ото аралалт кодын гын, Тўня кумалтыш курыкышто ик пушеҥгат кодын огыл. Дмитрий Ибашевын, Вячеслав Сабировын да моло чолгаеҥ-влакын тыршымышт дене ситыдымашым, конешне, кораҥдаш тўҥалме – кумалтыш олмышто пушеҥге-влакым шындыме. Но ото кушкын шумешке ятыр ий вучыман лиеш. Тидлан кӧра, калыкым эрвел марийын рўдыштыжӧ ушаш манын, «Шочмо вер – Тӧргым сер» фестивальым эртараш тўҥалме. Пайремым эртараш калыкым Тӧргымдўр ялын шочшыжо, чолгаеҥ да музыкант, Пўрӧ оласе «Марий класс» студий вуйлатыше Сергей Байназов кумылаҥден. Теният уло организаторский пашам тудо шке ўмбакыже налын. Фестивальлан посна эмблемым келыштарен.
Пайрем Тӧргым эҥер гоч кўварыште уна-влакым кинде-шинчал дене вашлиймаш гыч тўҥалын. Уна семын фестивальыш Мишкан районын онаеҥже – мушан Эсен Элайым, БР-се Кугыжаныш Погын – Курултайын депутатше Яков Кугубаевым, Мишкан район МР Совет председатель Вячеслав Сабировым, БР-се «Эрвел марий» калыкле да тўвыра автономийын исполнительный директоржо Родион Плотниковым, Россий здравоохраненийын отличникше, БР-се здравоохраненийын сулло пашаеҥже, «Виче марий» культурный автономийын председательже Дмитрий Ибашевым, Мишкан район МР советын секретарьже Татьяна Колединам, Мишкан район МР администрацийын ончычсо вуйлатышыже, Мишкан районын почетан гражданинже Алексей Аптулмановым, Кугу Соказа сельсовет СП администраций вуйлатыше Станислав Сергеевым, Мишкан районысо «Эрвел марий» калыкле да тўвыра автономий вуйлатыше Валерий Байбулатовым, чолга мер пашаеҥ Рита Ялаевам ўжмӧ.
Вашлиймаш деч вара чыланат уэмдыме тўвыра да спорт паркышке ошкылыныт. Пайрем лач тушто эртен.
Виклан каласен кодыде ок лий – фестиваль пеш шуко еҥым чумырен. Чыланат марла вургемым чиен толаш тыршеныт. Тидлан кєра парк мотор олыкла койын.
Пайремым оҥай да сылне представлений дене почмеке, Юмо деч суапым йодын пелешташ мутым мушан Эсен Элайлан пуымо. Варажым калыкым ўжмӧ уна-влак саламленыт. Салам шомак-влак деч вара Мишкан район МР администраций да совет, «Эрвел марий» БР-се калыкле да тўвыра автономийын, Кугу Соказа сельсовет СП администрацийын лўмышт дене марий тўвыра ден йылмым вияҥдымаште, «Шочмо вер – Тӧргым сер» виш фольклор пайремым ямдылыме пашаште пале надырым пыштыше-влакым палемдыме. Сергей Байназовым шкенжымат мондымо огыл, тудланат тауштымашым кучыктымо.
Палемдалтше-влак коклаште лудшына-влаклан сайын палыме Лена Хаковат лийын. Тыгак кужу ўмыран еҥ-влакым мондымо огыл. Кугу Соказа ден Тєргымдўр яллаште 30 наре тыгай еҥ уло. Эн шоҥгышт-влак – 94 ияш Мадина Айгузина, 95 ияш Соня Апаева да 101 ияш Сулий Антонов. А Умрбай Алынбеков ден Айма Кугубаевна Алынбековмыт пырля уже 64 ий илат.
Пайрем кечын тыгак 50 ий Совет Армийыште пырля служитлыше вич йолташым шарнымаш медаль дене палемдыме. 1970-1972 ийлаште Польшышто пырля Виталий Минилишев, Виталий Кутиев, Венямин Гайнулин, Рамиль Бабичев да Мансур Раянов служитленыт. Нуно икте-весыштым иканаште лач тиде кечын вашлийыныт.
Палемдымаш-влак коклаште сценыште тўрлӧ коллектив-влак выступатленыт: Тымбай ялысе «Рвезылык» куштышо ансамбль, Чорай ялысе «Ший памаш» калык фольклор ансамбль, Благовещенск ола гыч толшо «Оҥгырйўк» ансамбль, Кужнур ялысе «Нур пеледыш» ансамбль да моло.
Но пайрем сцена воктене гына эртен огыл. Тўвыра да спорт паркыште кумылан-влак войлебол дене модыныт, мешак кєргыш шогалын куржыныт, марий вургемым чийыше-влак таҥасеныт да моло таҥасымаш-влак эртаралтыныт.
Гармонь сем гын сценыште гына огыл, паркын тўрлӧ ужашыштыжат йоҥгалтын. Вет пайремыш шукын ятыр жап уждымо йолташышт ден родо-шочшыштым ужашлан верчын миеныт. Нуно, пырля-пырля погынен, ямле гармонь сем почеш мурым мурен шогеныт. Тыглай гармонь веле огыл, умша гармонь семат йоҥгалтын.
Паркыште тыгак тўрлє тамле сий ужалалтын, икмыняр вере шашлык тутло пушыж дене калыкым ўжын. Но фестивальыш окса деч посна мийыше-влакат шужен коштын огытыл. Сцена воктене кумылан-влак тўрлӧ сий дене самоварыште шолтымо чайым йўын кертыныт.
Паркыште тыгак изирак ярмиҥга лийын. Тушто Пўрӧ ола гыч толшо ремесленник-влак тўрлӧ сатум ужаленыт.
Но «Шочмо вер – Тӧргым сер» кокымшо виш фестиваль тидын дене мучашлалтын огыл. Кастене кумылан-влаклан оҥай да ямле марий дискотека эртаралтын. Марий касым чолга да мотор фейерверк сєрастарен.
Вячеслав КАМИЛЯНОВ.