Тиде кечын Мишкан мландышке 7 эл гыч уна-влак толыныт. Ме шерге уна семын белорус, француз, румын, македонец, палестинец, перуанец, эквадорец-влакым вашлийынна. Пайрем Сабантуй олыкышто эртен.
Йот элла гыч артист-влак кечывал деч вара гына выступатлышаш лийыныт гынат, мероприятий эрденак тўҥалын, манаш лиеш. Вет мероприятий куштымаш да мурымаш дене серлаген огыл. Сабантуй олыкышто «Мастар- влак ола» выставке ончыкталтын, руш, пошкырт, татар да марий унагудо-влак вераҥдалтыныт. Кажне кудышто алал кумылын мўндыр уна-влакым вученыт. Унагудылаштат, выставкыштат тўрлє кидпаша-влак верланеныт. Ик вере шке ыштыме оҥай кӧрж, шергаш-влакым ужаленыт гын, вес вере – тўрлӧ комдо, курчак, солык, пу ате, мотор самбар-влакым. Выставкыште утларакшым Пўрє оласе «Ош эҥер» («Белая река») артельын пашаеҥже-влак лийыныт. Нуно бисер, шергакан кў гыч ыштыме тўрлє арверым ужаленыт. Икманаш, выставке моткоч оҥай да экспозицийлан поян лийын. Туге гынат, чыланат алал кумылын йот элысе уна-влакын толмыштым да сценышке лекмыштым вученыт. Вет нуно мемнан деке пеш шуэн толыт. Мишкан мландыште шке шинча дене палестинец, эквадорец, македонец але перуанецым кунам эше ужат? А тыште нунын воктенышт шогаш, нунын дене возалташ, йот йылмым палет гын, мутланаш чыла йєн лийын. Мурышт ден куштымашыштат мыланна моткоч оҥай улыт. Калык вургемыштат вучыдымын єрыктарыше улеш.
Пайрем тўҥалме деч ончыч олык сцена йыр да олык мучко йошкар да ужар тўсан футболка-влакым чийыше волонтер-влак коштыныт. Нуно мероприятийым ямдылыме да эртарыме годым пеш кугу пашам шуктеныт. 11 шагат гыч мучаш марте йолўмбалне лийыныт. Изишак ноеныт гынат, чылажымат кумыл нєлтын эскереныт. Тидлан нунылан кугу таум ойлымо шуэш.
14.00 шагатыште Сабантуй олыкышко 8 автобус толын чарнен да тушечын кужу жап вучымо йот элласе уна-влак лектыныт. Толмекышт, нунылан каналташ да калык вургемыштым чияш жапым пуымо. Ты жапыште сценыште верысе калык ансамбль да коллектив-влак выступатленыт: «Ручейки», «Ший памаш», «Акарт» калык фольклор ансамбль-влак, «Хазина», «Полан аршаш», «Эр кече» мурышо ансамбль-влак, «Юго» куштышо калык ансамбль, «Рвезылык» куштышо ансамбль, мурызо-влак И. Аликаева, И. Арсланов, С. Шамаева, А. Байгузина.
Ик жап гыч паралимпийский рўдер воктечын сцена деке фольклориадын участникше-влак колонна тарванен. Кажне делегаций шке флагше почеш ошкылын. Нуным чыланат кидым рўзен саламленыт.
Уна-влак сценыште да сцена ончылно верланымеке, погынышо-влакым чылаштымат Тўнямбалсе фольклор организацийын (CIOFF) президентше Филипп Боссан саламлен.
- Мый тендан районыштыда тўрлӧ калык-влакын келшен илымышт да икоян улмышт, уна-влакым шокшын вашлийын моштымышт дене кугешнем, - каласен CIOFF президент. – Ме тыште моткоч шуко оҥайым ужынна, унагудылаште моткоч шуко экспонат верланен. Нуно калыкын ожсо илышыж дене палдарат. Калык модмаш-влак денат кумылын модынна. Тыланда тидлан моткоч кугу тау!
Тудын почеш салам шомакым Башкортостан Республик вуйлатышын аппаратшын представительже Зульфия Гарифуллина ойлен да чылаланат республик вуйлатыше Р. Хабиров деч саламым каласен.
Уна-влаклан вашмутым Мишкан район МР администраций вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Павел Трапезников каласен.
Теве кужу жап вучымо татат шуын... Фольклориадым почаш чапым Мишкан районысо коллектив-влаклан пуымо: «Эрвел» куштышо калык ансамбльлан, «Ӱжара!» Калык фольклор ансамбльлан да «Эрвел» калык семўзгар ансамбльлан.
Нуно уна-влак ден верысе калыклан оҥай да ямле композицийым ончыктеныт.
Тылеч вара сценышке Йўдвел Македоний гыч уна-влак лектыныт. Македонец-влакын калык творчествышт дене «Илинден» куштышо калык ансамбль палдарен. Тиде эл курыкан гынат, куштымашышт йорга эҥер гай йомартле, шыма ер гай ныжыл. Тиде коллектив 1955 ийыште Битола олаште шочын. Ола элын культура рўдержылан шотлалтеш. Калык йўла эн келгын лач тушто шымлалтеш да тўткын аралалтеш. Шуко еҥым моткоч македон шўвыр ӧрыктарен. Тудо марий шўвыр деч ойыртемалтеш гынат, коклаштышт ала-могай икгайлык садак уло. Эше македонец-влакын упшышт марий теркупш сынан. Тўсшє веле шеме. Но вет южо марий кундемыште лач шем теркупшым упшалыт.
Македонец-влакым сценыште белорус-влак вашталтеныт. Белорус калыкын творчествыж дене «Лирники» ансамбль палдарен. Мурышт нунын то мыскара сынан, то изиш шўлыканрак. Икманаш, калыкын чонжо гае.
Белоруссий эстафетым Эквадорлан пуэн. Эквадор мландын кыдалныже верланен да эн шокшо эл улеш. Эл тыгак курык ден ер-влаклан поян. Тидлан куштымашыштат курыкан верыште илыше кайык ден янлык-влакын движенийыштым ушештара. Эквадорысо калык-влакын культурышт дене «Митад Дель Мундо» фольклор коллектив палдарен.
Румыний Европын ик эн мотор да сылне элже. Шукын тиде элым Дракула графын элже семын палат. Но Румынийыште вампир-влак огыл, мемнан гае айдеме-влакак илат. А куштымашышт моткоч оҥай да ямле. Румын калык куштымаш-влакым тиде кечын «Мартисорул» фольклор ансамбль ончыктен.
Ик жап гыч сценышке Палестина гыч уна-влак лектыныт. Эрвел ўдыр-влак куштымышт дене чынжымак чоным вургыжтарен моштат улмаш. А вургемышт нунын могай? Ме тыгай вургемым киношто да йомакыште гына ужына. Калыклан куштызо-влак Шахерезада да Алладин нерген йомакла гыч лекшыла койыныт. Палестина калыкын творчествыж дене тиде кечын «Гурба Лажи» коллектив палдарен да ятыр еҥын кумылжым савырен.
Франций нерген, конешне, чыланат палат. Тиде элыште моткоч шуко замок, собор, полат, музей да театр-влак улыт. А Париж – тиде Париж! Курым ожно Франций пўтынь тўнян культура рўдержылан шотлалтын. Россий семынак, Францийыште тўрлӧ калык ила. Нунын культурышт коклан палын ойыртемалтеш. Тиде гана, очыни, теҥыз воктене илыше француз-влак толыныт. Вет сценышке нуно виклан кол вопшым кучен лектыныт. Теҥыз дене кыл «Лез Анфан Д Арозио» фольклор коллективын моло куштымашыштыжат шижылтын.
Кок шагат утла шуйнышо фестивальым Перу гыч уна-влак мучашленыт. Перу – моткоч ожсо да оҥай культуран, поян историян эл. Тушто ожно кумдан палыме инк-влак иленыт. А инк-влак деч ончыч сайын палыдыме моло калык-влак. Нунын историйышт раш огыл гынат, Перу курыклаште ятыр историй памятник-влак аралалтыт. Мутлан, акрет жапысе ор-влак. Нунын кокла гыч шукыжо ЮНЕСКО-н поянлыкшылан шотлалтыт да шерге югопого семын аралалтыт. Перу калыкын творчествыж дене оҥай «Бисентенарио» коллектив палдарен.
Ончышо-влак артист-влакын кажне выступленийыштым совым рўж кырен вашлийыныт да чыла номерымат алал кумылын онченыт. Мишкан калыклан чылажат моткоч оҥай лийын. А сцена шеҥгелне кумылан-влак выступатлаш ямдылалтше але уже сцена гыч волышо артист-влак дене возалтыныт. Тыште икте-весын йылмыжым палыдымаш нимогай чаракым ыштен огыл. Румын, перуанец, эквадорец але палестинец, руш, татар да марий-влак икте-весыштым юзо «кайык йылме» дене мутланен умыленыт.
Фестиваль волонтер-влакын флешмобышт дене мучашлалтын. Нуно фольклориадылан лўмлалтше посна мурым муреныт да ямле куштымашым куштеныт.
P.S. Башкортостан Республик вуйлатыше Р. Хабировын мутшо почеш, фольклориадышке республикышкына 39 эл гыч чылаже 1163 уна толын. Нуным 9 унагудышто але санаторно-курортный учрежденийыште вераҥдыме.
Венера АГЛЯМОВА, Вениамин КОНДОГИН.