Кугу илыш опыт да уш-акыл

95 ий - чапле юбилей
Фагима Гильвановна Гарипова 1928 ий 22 августышто Бабай ялыште шочын. Тений тудлан 95 ий темын. Кугу да пагалыме ийгот. Мемнан юбилярна тудым таза-эсен да сай кумыл дене вашлийын. Тудо шке ўмырыштыжє шуко нелылыкым ужын: йоча да самырык жапше пеле шужен, сар тулеш когарген эртен. Индешле вич ий жапыште шуко текшырымашым чытен лектын гынат, оптимизм шўлышым да илышлан ўшаным йомдарен огыл.
Фагима Гильвановна шуко икшыван кресаньык ешеш шочын. Тыгай ешыште йоча-влак изинекак пашалан тунем кушкыныт. Тудо ешыште эн кугу йоча лийын, сандене ача-аван эн кугу полышкалышыже лийын. Вет ача-ава эр гыч кас марте колхозышто пашам ыштеныт, а суртышто йоча-влак чыла сомылым виктарен шогеныт.
1936 ийыште Фагима верысе школыш икымше классыш тунемаш каен. Тўалтыш школым лач сар тўалме деч ончыч тунем пытарен. Умбакыжат тунемаш шонен, но сар чыла шонымыжым лугыч ыштен.
Сар тўалме кечым юбиляр пеш сайын шарна. Ты кече гыч нунын йоча жапышт эртен, кугые илыш тўалын.
- Ме тунам авай дене райрўдыш Сабантуйыш кайышна. Пряникым нална, памаш гыч вўдым темышна. Кочкаш шинчынна гына ыле, сар тўалме нерген увертарышт. Мемнан ял гыч кандаш пєръелан ты кечынак повесткым кучыктеныт. Нунын кокла гыч иктыжат мегеш ыш пєртыл, - шинчавўд йере шарналта Фагима Гильвановна.
Умбакыже тунемме нерген мондымо. Фагима «Коммунар» колхозышто пашам ышташ тў‰алын. Самырык ўдырлан ту жапыште шуко чыташ верештын. Шошым Бирскыш урлыкаш пырчылан коштыныт.
- Кастене каенна, - ойла Фагима Гильвановна. - Бирский районышто Чаштык ялыште палымына-влак дене маленна. Эрдене Бирский элеваторыш миенна, урлыкашым налынна да меге каенна. Сар жапыште эре пашам ыштенна, «урожай» верч кучедалынна , икманаш, кузе-гынат илен лекташ тыршенна. Неле лийын, но кєлан тунам куштылго лийын?
Колхозышто ик ЧТЗ трактор кодын, тудынат радиаторжо шўтлен, сандене эре вўдым нумалаш верештын.
- Колхозышто 5 бригада, кажныштыже 2 ўдырым вўдым шупшыкташ шогалтеныт. Сутка дене пашам ыштенна. Ту ийлаште пире-влак чот єрченыт. Вўдлан ял деч торашке коштынна, пире-влак урмыжыныт, лўдыкшє лийын, но… тракторлан вўд кўлын.
Вара ўдырым шєрым нумалаш шогалтеныт: 5 ўдыр вўдвара дене ферма гыч Башбайбакыш шєрым нумалыныт. Йўран годымат, пораныштат нуно шке пашаштым шуктеныт.
1949 ийыште Бабайыш геофизик-влак толыныт. Фагима нунын деке пашаш пурен. Туштак ончыкылык пелашыж дене палыме лийын.
- Чумыр Башкирийым коштын савырненна, - ойла Фагима Гильвановна. - Но нефтьым икмыняр районышто гына муынна.
9 ий гыч Фагима кок икшывыж дене ача-ава суртыш пєртылын. Шошо ага гыч тўалын, уржа-сорла пытымешке поварлан пашам ыштен, теле жапыште шала пашаш коштын. Тудо кеч могай пашамат лийже манынак шукташ тыршен, нимогай нелылыклан вуйым пуэн огыл. Вет изинекак пашаш шуаралт кушкын. Чот тыршышан, ответственный лийын. Пашам ыштыме жапыштыже икана веле огыл тауштымашым да грамотым налын. Тудо тылын пашае‰же, пашан ветеранже, сар жапыште пашам ыштымыжлан «За доблестный труд в 1941 - 1945 гг.» медаль дене наградитлалтын.
Мыйын героемлан шуко ойгым ужаш логалын: ача-аважым, 29 ияш ўдыржым тоен пыштен. Эргыже да уныкаже-влак тунам эн кугу эертыш лийыныт.
Ийготшо кугу гынат, Фагима-апа шкенжым шке ончаш тырша. Конешне, пытартыш ийлаште тазалыкше изиш лушкен. Индешле вич ияш улеш гынат, сад-пакчажым кўнча, пеледышым кушта, сурт сомылым виктара. Эргыже да уныкаже-влак чыла шотышто полшен шогат.

95 ий шуйнышо илыш
29 августышто Кемий ялыште илыше Малика Исеметовна Иванова 95 ияш шочмо кечыжым палемден.
Изирак, какширак капан тиде ўдырамашлан илышыштыже шуко чыташ верештын.
1928 ийыште кресаньык ешеш шочын. Ешыште 3 ўдыр лийын, но пиалан илыш кужун шуйнен огыл, ача-ава коленыт, ўдыр-влак тулыкеш кодыныт.
Кунам сар тўалын, Малика кугые-влак дене тєр колхозышто пашам ыштен. Кочкаш ситен огыл, мален темын огыл, эре неле пашаш коштын. Ту жапыште подростко-влак чылан тыге пашам ыштеныт. Вет чумыо ял озанлык паша шо‰го, ўдырамаш да йоча-влакын вачўмбакышт возын. Нуно куралыныт, ўденыт, шурным погеныт, урлыкашым шке вачўмбалнышт нумалыныт. Чылажымат фронтлан, сеымашлан ыштеныт.
Малика Исаметовналан чодырам руымаштат, торфым лукмаштат ышташ пернен.
Сар деч вара колхозышто тўрлє пашаш коштын, сурт сомылык виктарен.
Роза ўдыржым куштен, кызыт тудо аважлан эн ўшанле энертыш улеш. Чыла шотыштат полшен шога. Пєртыштат, оралтыштат чыла вере ару, йонгыдо. Вашла полшымаш, энертымаш шонго елан илыш вийым пуа.
Малика Исеметовнан 2 уныкаже, 5 кугезе уныкаже улыт. Шочмо кечыже годым нуно чыланат юбилярым саламлаш погыненыт.
Малика Исеметовна Россий Федерций президент Владимир Путин деч саламлымашым налын. Саламлымаш да пєлек дене Кемий сельсовет СП вуйлатыше Г. Байдимиров, районысо ветеран-влак совет председатель Ю. Балахнина, Кемий сельсоветысе тў‰алтыш ветеран организаций председатель Т. Изибаева миеныт.
Чаманаш веле кодеш, мый шкеже юбиляр дене вашлийын шым керт, тудо черле ыле. Аваж нерген мыланем Роза ўдыржє ойлыш.
- Ме кум ўдыр лийынна, - ойла тудо. - Но коктынжо изинекак коленыт. Таче мый да икшывем-влак аваланна эн кугу энертыш улына. Ме тудым йєратена, а тудо - мемнам.

90 ий - суапле илышлан награда
Тений 10 июльышто пашан ветеранже, тылын пашаенже Ралиф Сабирзянович Сабирзянов 90 ияш юбилейжым палемден. Тудын пўрымашыже ту неле ийласе шуко енын пўрымашыж дене икгайрак лийын. Тудо - тыглай перъен, шке ўмырыштыжє куанжымат, ойгыжымат шуко ужын. Йоча жапше шучко сар да сар деч варасе неле ийлаште эртен. Илышлан ўшанымыже, пенгыде койыш-шоктышыжо чыла нелылыкым сенаш полшеныт.
Ралиф Сабирзянович Бабай ялыште шочын. Ешыште ныл йоча лийын, тудо - эн кугу. Ту жапыште ялыште е‰-влак чылан ик семынрак иленыт. Пашам шуко ыштеныт, чыла пайремым чумыр ял дене эртареныт. Поснак сар годым да сар деч варасе ий-влак неле лийыныт. Тунам йоча-влак писын кугемыныт.
- Мый 12 ияш пашам ышташ тўналынам, - шарналта ветеран шке йоча жапшым. - Тунемме нерген тунам шоненат огынал. Кум классым гына тунем пытаренам. Вара кугыен-влаклан полшенна - шурно вуйым, паре‰гым, шудым погенна. Пєръе‰-влак кодын огытыл, чылан фронтыш каеныт. Ялыште шонго, ўдырамаш да йоча-влак гына кодыныт.
Моло эрге йоча семынак Ралиф техникым йєратен, шке илышыжымат техника дене кылден. Тудын паша стажше - 30 ий. Специальностьшо - механизатор. Шке жапыштыже тудо «Сталинец» тракторым, СК-3 комбайным вўден.
Йєратыме пелашыж дене 61 ий пырля иленыт. Келшен илыше ешыште кум икшыве кушкын. Йоча-влаклан чыла лийже манын, Ралиф Сабирзянович пашам шуко ыштен, трактор дене, комбайн дене коштын, сурт сомылым виктараш полшен. Сурт сомылым ышташ йоча-влакат полшеныт. Озанлыкыште ушкал, ўшкыж, шорык, юто-вусо лийыныт.
Ветеранын чумыр илышыже пашаште эртен. Моло семын иленат кертын огыл. Эсогыл кызытат, ийготшо кугу гынат, чылажымат шке ышташ тырша. Ке‰ежым пакчаште тўрлє пакча саскам шында, шкеак онча.
Кунам икшывыже, уныкаже, кугезе уныкаже-влак толыт - пеш куана. Тудын 3 уныкаже да 5 кугезе уныкаже уло. Нуно чыланат кочаштым йєратат да пагалат.