Тудлан таза илыш-йӱла - закон

Тудлан таза илыш-йӱла - закон

Кўкшӧ, какширак кап-кылан, волгыдо ончалтышан, порын шыргыжшан айдеме ўмыр мучко пашаште тырша, шке пашажым уло чон дене шукта.

Матвей Иманаевич Байназов изинекак пашалан тунем кушкын. Тудын ача-аваже сар жапысе йоча-влак тукымыш пурат. Матвей 8 ияш улмыж годым ачжлан кўтўм кўташ полшен. Паша кечыже эр ўжара гыч кас йўд марте шуйнен.

Пӧртыштӧ пуым пўчкыныт, шелыныт, вўдым нумалыныт, пакчам кўнченыт, пареҥгым шынденыт, уреныт, вўдым шавеныт. Кўрым ямдыленыт, мочылам ыштеныт, кож да пўнчӧ пўгыльмым погеныт. Тунам шуко еҥым йол йымалсе кочкыш утарен - сергибуз, шинчалан шудо, ир укыра, ир олма, ломбыгичке. Ялыште илыше кажне ўдыр але рвезе ушкалым лўштен моштен.

Кеҥежым йоча-влак трусик дене гына куржталыштыныт. Нунын тўҥ девизышт «Кече, юж да вўд - мемнан эн сай йолташна» лийын. Иманай ден Сонян ешыште эрге-влак гына кушкыныт. Авалан полшаш тыршеныт, кўвароҥам мушкыныт, шке вургемыштым веран-верышкышт оптеныт, кўмыжсовлам ломыж дене мушкыныт. Матвей ўстелыште клеонкым шовын дене мушкын, кошкымешкыже ўштын, вара газетым шарен да урокым ышташ шинчын.

Чорай школ пеленсе интернатыште дисциплина пеҥгыде лийын: эрдене команда почеш кынелыныт, построений, куржталмаш, вара эр кочкыш. Тидыже рвезе-влакым чын пӧръеҥ лийын кушташ полшен.

М. И. Байназов Совет армийыште 1975-1977 ийлаште Ханка ер воктене служитлен. Краснознаменный Дальневосточный округышто танковый полкын мотострелковый подразделенийыштыже пулеметчик лийын. Ешартыш военный ямдылалтмашым высший учебный заведенийыште 1982 ийыште эртен. Медицинский службын старший лейтенантше (1989 ий). Бирский военкоматыште медкомиссийын кугурак врачше лийын, Башкортостан Республикысе военный комиссариатын Чап кагазше дене палемдалтын. Бирский военкоматлан 95 ий теме вашеш РФ Обороно министерствын юбилейный медальже дене наградитлалтын.

Кажне призывник да тудын ача-аваж дене мутланен. Армийыш кайышаш рвезе-влакым тудо тренировкылан, службылан ямдылаш кумылаҥден. Патриот шокшо вакшыште ок шоч, тудо тул-вўд вошт шуаралт кушкеш, манеш ончыкылык салтак-влаклан.

«Кушто шочынат, туштак кўлеш лийынат» манме ой Кўшыл Соказан эргыже Матвей Иманаевич Байназовлан лач гына келшен толеш.

Марий-влак утларакшым ялыште илат. Башмединститутышто икымше курсышто тунеммыж годым «Медик» студент газетыште интервьюжо савыкталтын. Тушто тудо тыге ойлен: «Ялысе врач лийын ышташ тўҥалам, ял калык верч тыршаш, лишыл еҥ-влаклан полшаш шонем». Дмитрий йолташыжын ойжо почеш куштылго атлетика дене кылым кучен - кужу дистанцийыш куржталын. Тидлан тудлан кечывал кочкышлан да бассейныш кошташ талоным пуэныт. Студент столовыйыш йўд ороллан пашаш пурен: пашадарат толын, вержат шокшо, кас кочкышат тугок логалын.

Калинниковский участковый больницыш пашаш тўҥалмеке, больничный палатыштак илен. Паша шукылан кӧра южгунам кочкашат монден. Бирскыш йолташыж-влак деке 25 километрым йолын куржталыштын. Верысе водитель-влак тудым сайын паленыт да эре, сигналым пуэн, саламлен эртен кудалыныт.

Икмыняр ий гыч Бирский ЦРБ-ште сельский терапевтлан ышташ тўҥалын. Матвей Иванович кажне пациентшым пален. Мутланыме годым руш-влак дене рушла, марий-влак дене марла, татар-влак дене татарла ойласен. Илалше еҥ-влак тудлан саламлымаш открытка-влакым колтеныт.

Виче вес могырно Старобазан участковый больницыште ыштымыж годым кочегарат, грузчикат лийын, черле йоча-влакым вўд гоч вачўмбалныже нумалын.

Тудын шонымыж почеш, кеч-могай пашаште айдеме тыршен ыштышаш да профессионалыш савырнышаш. Высший категориян врач шке профессийжылан да коллектившылан ўшанле улеш.

Матвей Иманаевич Россий Федерацийын, Башкортостан Республикын здравоохаранений министерство-влакын, Бирск администрацийын Чап кагазышт дене наградитлалтын.

Тудо изинекак книга-влакым йӧратен. Школ библиотекыште путешествий нерген чыла книгам лудын пытарен. Институтышто чылажым раш умылаш тыршен, профессор-влаклан шуко йодышым пуэден. Кажне неле случай нерген посна литературым лудын. Кызыт тудын ўстел книгажлан Борис Болотовын, Робин Шармын, Йога Васиштхын книгашт да марий периодика шотлалтеш.

М. Байназов телевизор деч посна ила. Телефоным кўлешлан гына кучылтеш. Йўдлан тудым вес пєлемешак пыштен кода. Малаш вочмо деч ончыч ик стакан свежа каза шєрым йўеш. Докторын шонымыж почеш, 22 шагат кастене малаш возын гына омым темаш лиеш. 6 шагат эрдене будильник деч посна кынелеш. Кажне эрдене зарядкым ышта. Паша деч вара ик шагат яндар южышто коштеш. Диетолог-нутрицевтик семын тудо темла: кочкышышто шке суртышто ончен-куштымо пакча саска, фрукт лийшаш. Тудо чыла вере шуаш тырша. Круизыште, экскурсийыште лияш йӧрата, бассейныш коштеш. Самырыкше годым Ош Виче эҥерым куштылгын ийын вончен, кызыт бассейныште 20 йыр савырна. «Тўҥжӧ кумыл лийже да йогым поктен колтыман», - манеш тудо.

Пӧртым чоҥен, иканат кредитым налын огыл. Ешыште чылаштлан машинам налын пуэн, а шкеже пашашке йолын коштеш.

Тудо шке йолташыже да родо-шочшыжо влакым акла: Дмитрий Ишмаевич Ибашевым (1960 ийыште Тӧргымдўрыштӧ шочын), Валерий Тимиргалиевич Байбулатовым (1959 ийыште Ваксолаште шочын), Юрий Михайлович Байназовым (1961 ийыште Тӧлдыштӧ шочын), Владимир Андреевич Егоровым (1963 ийыште Мишканыште шочын), Владимир Иванаев изажым, кум шочмо иза Родион Владимирович Михайловым, Денис, Саша, Павел Иванаевмыт племянникше-влакым.

Тиде - земляк-влакын пӧръеҥ келшымашышт, чылажат вож гыч илана. Тыште кугезе-влакын йўлаштым аралат. Йырым-йыр чыла илыше, чыла чонан - принцип дене илат.

«Пўртўсым аралыман. Еҥ-влакым пагалыман да аклыман. Шўм-чон яндарлыкым аралыман», - манеш тудо.

Лена ХАКОВА, Пӱрӧ ола.