Ныл туныктышо йолташ

Школышто мемнам ятыр туныктышо туныктен, но икымше туныктышо кажне еҥын шўм-чоныштыжо эн келге кышам кода.
Йочан тунеммашыже, илыш корныжо, мыйын шонымаште, икымше туныктышо дечын кугун шогат. Тыгай туныктышо лиймаш нелырак, но суапле паша. Икымше классыш толшо, воштончыш гай яндар шинчан, ару чонан, кугыеҥын кажне ойжылан ўшаныше йоча-влакым шулдыр йымак налмаш кугу пиал. Варажым нуным ныл ий лудаш-возаш, шотлаш гына огыл, мураш-кушташат, тўрлӧ пашам ышташат туныкталтын. Ныл ий туныктымеке, тунемше-влак шке икшыве гай шерге лийыныт, тидлан кєра нунын дене чеверласаш моткоч нелын чучын. Туныктышын пашаштыже тиде эн шўлыкан жап лийын, коклан шинчавўдат лектын.
Мый Нерге ялысе школышто пашам пырля ыштыме йолташем-влак нерген возынем. Пашам Д. С. Александрова, Л. Н. Шуматбаева, Н. Н. Иркабаева дене пырля ыштенам. Чыланат ятыр йочалан икымше туныктышо лийынна. Коклан пырля погыненат, эртыше жапым шарналтен шинчена.
Мый Нерге кыдалаш школышто 1968 ийыште пашам ышташ тўҥалынам. Виклан 1-ше классым пуыч, классыште 26 йоча ыле. 1970 ийыште школышко Л. Н. Шуматбаева тольо. 1971 ийыште – Д. С. Александрова ден Н. Н. Иркабаева тольыч. Пытартышыжлан нулевой класс логале. Тыге ме пырля тўҥалтыш класслаште туныкташ тўҥална.
Дина Саликаевнан илыш корныжо Нерге кыдалаш школ дене кылдалтын. Тудо школыштына ик эн уста туныктышо ыле. Тудын ачаже С. А. Альмакаев сарын ветеранже лийын. Дина Саликаевна ачаж дечын примерым налын да изинек туныктышо лияш шонен пыштен. Школ деч вара Благовещенск оласе педучилищыш тунемаш каен. Тунем лекмеке, Ваксола, Шогертен, Кўрзе школлаште туныктен. Варажым мемнан школыш толын. Тудлан ик эн неле 3-шо классым пуэныт. Тиде классым тудо сайын гына туныктен лукто. Нуно пелашыже Евгений Александрович дене пырля 3 икшывым ончен куштеныт, кызыт 5 уныкашт уло.
Л. Н. Шуматбаева Нерге ялыштак шочын-кушкын. 1970 ийыште, Благовещенск оласе педучилищым тунем пытарымеке, РОНО гыч Нерге школыш старший пионервожатыйлан колтеныт. Ик жап гыч, тўҥалтыш класслаште туныктышо вер ярсышат, туныктышылан кусныш. Л. Шуматбаева музыкым моткоч йєрата ыле, тунемшыже-влакымат чыла мураш да кушташ туныктен. Пенсийыш лекмекыже, «Пеледыш аршаш» йоча-влак ансамбльым вуйлатен, коллективлан образцово-показательный лўмым сулен налаш полшен. Любовь Нуриевнан 2 ўдыр-веҥыже, 2 уныкаже улыт.
Н. Н. Иркабаева Чорай ял гыч улеш. Тудын аваже туныктышо лийын, ўдыржылан эре ойлен: «Изат ден коктынат мый гаемак туныктышо лийыда».
Школ деч вара изажат, тудат Йошкар-Олашке Н. К. Крупская лўмеш пединститутыш тунемаш пуреныт.
Н. Иркабаева школышто тунеммыж годымак ял клуб пеленсе куштышо ансамбльын солисткыже лийын. Кызытат, сылне семым колмеке, чўчкалтыде огеш чыте. Школышто тудо 30 ий ыштен. Шахмат дене устан модеш ыле. Тўрлӧ таҥасымаште эре призовой вер-влакым налын.
Н. Иркабаеван кум эргыже уло. Кумытынат Санкт-Петербург оласе вузлаште тунемыныт да туштак илаш кодыныт. Тидлан кӧра Надежда Никоноровна тушко уныкаже-влакым ончаш чўчкыдын коштеш.
А мый, М. А. Гареева, 1966 ийыште Мишкан кыдалаш школышто старший пионервожатый-влакым ямдылыше классыште тунемынам. Школым тиде специальность дене пытаренна. Школ деч вара мемнам чыланнамат тўрлӧ школлашке пионервожатый пашам шукташ колтышт. Мый Йылыш ялысе школыш логальым. Кок ий тушто ыштымеке, Нерге ялысе школышко тўҥалтыш класс-влакым туныкташ колтышт. Тыштак пиалем муынам. Йошкар-Олаште Н. К. Крупская лўмеш пединститутым тунем лектынам.
Мыйын 2 эргым да 5 уныкам улыт. 1994 ийыште «БАССР-се калык просвещенийын отличникше» лўмым сулен налынам, паша стажем 37 ий.
Теве тыге ме нылытын Нерге ялысе школышко толынна да пашам пырля ыштенна. Урок-влак деч посна внеклассный мероприятий, сбор-влакым эртаренна, экскурсий, поход дене коштынна, макулатурым, кўртньӧ пудыргым погенна. Чыла пашам таҥасен ышташ тыршенна. Школышто чўчкыдын районный семинар-влак эртеныт. Ме виш урок-влакым эртаренна. Школым нєлташ тыршенна.
Школ директор Геннадий Изибаевичын вуйлатымыже дене школышто тўрлӧ делегацийым, ятыр унам вашлийынна. Саксонийысе (Германий) Кемниц ола гыч мемнан деке профессор М. К. Путц толын. Л. Н. Шуматбаева тудлан да моло уналан внеклассный урокым ончыктыш. Мўндыр унам, порын вашлийын, сайын ужатен колтышна.
Мемнан туныктымо жапыште школ илыш изишак вес тўрлӧ ыле. Ме, туныктышо да йоча-влак, пырля колхозлан полшаш коштынна: паре‰гым, ревым луктынна, пызлыгичкым, шудым погенна. Колхоз полшымылан школлан оксам тўла ыле. Тиде окса У ий пайремым эртараш, йоча-влаклан пєлекым налаш, та‰асымаш ден олимпиаде-влакым эртараш кучылталтеш ыле.
Чыла пашам тыршен ыштенна, высший категориян туныктышо лийынна, районный творческий группышко коштынна, жапыштыже идалыкын туныктышыжо лўмым сулен налынна, тидлан кєра нылытынат «Ветеран педагогического труда» лўм да медаль дене палемдалтынна. Ик жап Эльконина-Давыдован системыже почеш туныктенна. У йєн дене туныкташ Н. М. Аспаева полшен.
Пашам шке гына огыл, кужемдыме кече группын воспитательже-влак дене пырля ыштенна. Воспитатлыме пашам шукташ М. И. Апкадирова, З. А. Аптулманова, М. А. Ишпахтина полшеныт.
Пашам ыштыме жапыштак, 1987 ийыште, ме «Ӱжара» ансамбльым чумырышна. Тиде ансамбль таче мартеат пашам ышта. Тудлан уже 34 ий.
Ме, ныл туныктышо, икте-весына дене кызытат пеҥгыде кылым кучена, унала коштына, тунемшына-влакым шарналтена. Коклан пырля мєр погаш коштына. Август мучаште Нуриман районысо Пєръеҥ монастырьыш, Павловский ГЭС-ыш, Йошкар Памашыш культпоход дене мийышна.
Теве тыгеракын илена. Ынде чыланат 70 ийым эртенна гынат, яра она шинче. Чыланат мом-гынат ыштена. Д. Александрова мурым шона, почеламутым воза, такмак-влак книгам луктын, тувырым урга, сога, такия-влакым сєрастара. Л. Шуматбаева пўртўсыштє кошташ йєрата. Емыжым пога, пакчасаскам кушта. Н. Иркабаева уныкаже-влакым ончаш полша.
А мый крючок дене пидаш, ургаш йӧратем. Эше ожсо такмак-влакым погем, 2 книгам савыктен луктынам. «Келшымаш» да «Чолман» газетлашке статья-влакым возем.
Тений мыланна фольклориадыште ансамбль дене выступатлаш пиал шыргыже. Районышто эртыше моло мероприятийлаштат эре выступатлена. Республиканский фестивальлаштат вийнам тергена. Мутлан, «Звезды Белоречья», «Волны Агидели», «Самоцветы Прикамья» фестивальлаште. Ансамбльнам С. Каншаева вуйлата.
Школышто мемнан ыштыме годым 26 туныктышо ыле. Кызыт ме латкудытын пенсийыште улына. Школышко унала ўжмышт годым мияшак тыршена. Ялысе пенсионер-влаклан полшена. Йӧн дене пайдаланен, нылытынат туныктышо-влакым чылаштымат эртыше пайремышт дене саламлена! Пеҥгыде тазалыкым, пагалымашым да кужу ўмырым тыланена!
М. ГАРЕЕВА.