Планшет дене тайгаште: корно укеан верлаште перепись кузе эрта?

Росстатыште 2021 ийыште корно укеан верлаште перепись кузе эртымым рашемдыме. Игече сай шогымо жапыште переписчик-влак Карский теҥыз деч Якутийысе тайга марте верланыше илемлашке коштыныт. Нине экспедиций-влак кузе эртыме нерген Всероссийский калык перепись сайтыш пурен пален налаш лиеш.
Переписьын тўҥ этапше марте, а тудет 15 октябрь гыч 14 ноябрь марте эрта, тудет корно укедыме верлаште эртаралтеш. Корно укедыме ик кундем – Иркутск область. Тушто корно укеанлан (метеостанций ден пўчым ончышо-влакын стоянкышт) 150 илем шотлалтеш. Нуно Ангара эҥер воктене 19 районышто верланеныт. Корно укеан илем-влак утларакшым Кирен районышто улыт. Тушто 31 тыгай илем уло, илемлаште чылаже 4 тўжем утла еҥ ила. Бохан районышто ныл тыгай илем уло, тушто 33 еҥ ила.
Августышто, план дене келшышын, перепись регионысо 12 муниципалитетыште эртен. Южо илемышке, мутлан, Нижнеудинский районысо Тофаларийышке, переписчик-влак вертолет дене миеныт. Катангск районышто илыше пўчым ончышо-влак деке переписчик-влак вездеход дене кум сутка каеныт. Качугск районысо Чанчур ялышке пуш дене кум шагат каяш пернен.
- Изи ялла ден илемлаште калык мемнам алал кумылын вашлиеш. Еҥ-влак калык перепись нерген колыныт да йодыш-влаклан кумылын вашештат. Нине илем-влак райрўдӧ дечын 50-60 км тораште верланеныт. Цифрым ончалаш гын – утыж дене шуко огыл, но вот тушко миен шуаш моткоч неле. Илемлаште нимогай связь уке, корно корно гай огыл, чўчкыдын изи эҥерла гоч вончыман. Южо сурт деке йолын гына миен шуаш лиеш – изи кўвар-влак гоч машина лектын ок керт. Илем гыч лектат гын, чын тайга тўҥалеш, - ойла Росстатын Иркутск областьысе территориальный органжын перепись да обследований отделже начальник Надежда Манзановна.
Регионышто переписчик-влак вертолет, вездеход, катер, пуш дене коштыт. Чўчкыдын эҥерла гоч паром дене лекташ перна. Переписчик-влак чыланат планшет-влакын пайдале улмыштым палемдат – тудо ятыр пашам писынрак шукташ полша. Кагаз бланк-влак пеш шуэн кучылталтыт.
- Калык перепись пеш кўлешан мероприятий. Мыланна районлаште могай кадр-влак огыт сите, социальный але моло объект-влакым чоҥаш палемдена гын, мыняр калык илымым рашемдыман. Икманаш, кундемыште мыняр калык илыме дечын тудын ончыкылыкшо шога – окса федеральный бюджет гыч областнойыш калык чотым шотыш налын ойыралтеш, - умылтарен Иркутск областьысе экономикым вияҥдыме да промышленность шотышто министр Марина Петрова.
Августышто перепись тыгак Таймырыште (Красноярск край) эртен. Тиде Росиийын ик эн йўдвел кундемыже. Полярный круг вес могырно верланыше пелотрошто эҥер-влак шуко улыт. Нуно тушто илыше долган, ненец, нганасан, энец, эвенк-влакын илышышт дене пеҥгыдын кылдалтыт. Верысе калык-влак пўчым ончат, колым кучат да сонарлат. Перепись годым изи илемлаште илыше-влакым чыла возымо.
Таймырыште чылаже 1 ола да 21 ял шотлалтыт. Чыла верат перепись август-сентябрьыште эрта. Ик илем гыч вес илем марте корно моткоч кужу. Илемлашке посна транспорт ок кошт, связат уке. Южо илемышке вертолет дене гына мияш лиеш.
ХМАО-Юграште августышто переписьым Нижневартовский районышто гына эртарыме. Тушто переписчик-влак шым илемыш да пўчым ончымо 20 стойбищышке миеныт. Тиде районышто хант, манси да ненец-влак илат. Нунын деке изи эҥерла дене гына ийын мияш йєн уло. Перписьым эртарашлан верысе калык дечын пуш-влакым арендоватлаш пернен.
Август тылзыште переписьым тыгак Якутийысе икмыняр районышто эртарыме. Тылзе жапыште переписчик-влак тайга коклаште верланыше 8 илемыш миеныт. Нуно Алдан (шєртньым мушкыт), Оймякон (Российыште эн йўштє вер) да Усть-Майский районлаште верланеныт. Нине илемлашке кеҥежым гына пуш але вездеход дене мияш лиеш. Октябрьыште эҥерлаште вўд палын иземеш да ий кылмаш тўҥалеш.
Свердловск областьыште перепись Сосьва ола округысо ныл илемыште эртен. Нине илемлашке миен толаш утыж дене неле лийын огыл – легковой машинат миен кертын. Ненецк автономный округышто Ямб То пўчым ончышо-влак общиныште перепись эртаралтын. Тиде община тундрышто кусныл коштеш.
Перепись августышто Саха Республикыште (Якутий), Красноярский крайыште, Иркутск да Свердловск областьлаште, Ненецк, Ямал-Ненецк автономный округлаште, Хант да Манси автономный округ – Юграште эртен.
Всероссийский калык переписьын тўҥ ужашыже 15 октябрь гыч 14 ноябрь марте шуйна. Тений, госуслуги порталыш пурен, переписьым онлайн йӧн дене эрташ лиеш. Сурт еда коштмышт годым переписчик-влак посна планшетым кучылташ тўҥалыт. Перписьым тыгак посна переписной участкылаште, «Мыйын документем» государственный да муниципальный услуга-влакым ончыктышо шуко функциян рўдерыште эрташ лиеш.