Ончыкылыклан пашам рашемдыме

Ончыкылыклан пашам рашемдыме

Мероприятийым БР-се Мишкан район МР администраций, Мишкан районысо Культура дворец, районысо рӱдӧ библиотечный система, Марий историй да тӱвыра рӱдер ямдыленыт да эртареныт.

Коронавирус шарлымылан кӧра, конференцийыш шуко еҥым ӱжаш йӧн лийын огыл, сандене мероприятий очно-заочный

(онлайн) йӧн дене эртаралтын.

Конференцийыш мер пашаеҥ, сельский поселений администраций вуйлатыше, марий йылме да литературым туныктышо, шымлызе, культура пашаеҥ, краевед, марий карт да учо-влак толыныт. Уна-влак Марий Эл гычат толшаш ыльыч, но толын ышт керт. Туге гынат нуно пашашкына «Zoom» платформа полшымо дене ушненыт.

План почеш конференций кум тӱшкалан шелылтын: «Марий йылме да еш», «Марий тӱвыра» да «Марий йӱла».

Икымше секцийын пашажым Марий историй да культура рӱдерын тӱҥ специалистше Алексей Ибулаев вуйлатен. Кокымшо

секцийыште модератор пашам районысо Культура дворец директорын заместительже Радион Плотников шуктен. Кумшо секцийыште – «Келшымаш» газетын пашаеҥже, Мишкан районысо «Онапу» марий юмыйўла тиштын мушанже (онаеҥже) Вячеслав Камилянов (Эсен Элай).

Конференций пленарный ужаш гыч тӱҥалын. Тыште погы- нышо-влаклан салам шомакым Башкортостан Республик вуйлатыше пеленсе государственно-конфессиональный отношений-влак шотышто советын советникше Р. Д. Карамышев ойлен. Тудо тиде мероприятийын кӱлешлыкшым палемден да погынышо-влакым БР-се тӱрлӧ религиозный организаций-влакын пашашт дене палдарен.

Пленарный ужаш деч вара конференцийын участникше-влак кум тӱшкалан шелылтыныт да кум секций гыч иктыжын пашашкыже ушненыт.

«Марий йӱла» секцийын пашаже БР-се тӱҥ онаеҥ Г. Пастиевын салам шомакше гыч тӱҥалын. Тудын ойлымыж деч вара мутым Марий Элысе марий юмыйӱла тиште вуйлатыше А. Бирюковлан пуымо.

Секцийыште Башкортостан Республик вуйлатыше пеленсе государственно-конфессиональный отношений-влак шотышто советын советникше Р. Д. Карамышев, Марий Элысе тўвыра, савыктыш да тўрлє калык дене паша шотышто министерствын тўвыра югыпого объект-влакым арален кодымо, нунын дене пайдаланыме да аралыме отдел начальник А. Михеева, Марий Элысе Т. Евсеев лӱмеш национальный музей директорын наука паша шотышто заместительже Д. Ефремова, «Ош кече» марий калыкын материальный огыл поянлыкшым аралыме да вияҥдыме шотышто фонд вуйлатыше, калык эмлызе

В. Головин да моло выступатленыт.

Выступатлыше-влак тыгай конференцийын пайдажым, кӱлешлыкшым палемденыт да тӱрлӧ кундемлаште илыше онаеҥ-влак кокласе вашлиймаш-влакым ончыкыжымат эртарен шогаш пунчалыныт. Тыгак пӱтынь марий калыклан чумыр календарьым каҥашен ыштыме да лукмо шотышто йодыш тарваталтын. Тыште Пошкырт кундемысе онаеҥ-влак ик ой дене астрономический календарьыш куснаш, тидын годым акрет жапысе марий-влакын пайрем ден кумалтыш-влакым эртарыме радамыш эҥерташ каҥашен келшеныт. 2021 ий кок йӧн денат пайремым эртарыме идалык семын увертаралтын. Икмыняр пайрем ден кумалтышым эртарыме жапым рашемдаш посна семинарым эртараш да тушко Марий

Элысе онаеҥ-влакымат ўжаш кутырен келшыме. Тиде йодыш, конешне, пеш неле улеш. Ик могырчын, пӱтынь марий калык онаеҥ-влак темлыме календарь дене келша але уке, раш огыл, вет южо кундемыште пайрем-влакым руш дене пырля эртараш тунемыныт.

Вес могырчын календарьнам кунам-гынат садак шотыш пуртыман. Курымеш руш православный йӱлан почшо лийын илаш

ок лий. Кызытсе саманыште ятыр еҥ, руш-влак коклаштат, моло финн-угор-влак коклаштат, кугезе йӱлашке пӧртылаш кумылан. Нуным виктарыше вий гына уке. А вет ме лач тиде вий лийын, тиде пашам виктарен кертына, но тидын деч ончыч шкенан йўланам изишак шотыш пуртыман, тудым, келгын шымлен, каҥашен вияҥдыман. А икымше ошкылжо тыгай лийшаш: православий дечын кораҥман да пайремна-влакым, акрет жапысе кугезына-влак семын, астрономийлан эҥертен

палемдаш тӱҥалман. Икманаш, астрономий дене келшыдымыш лекше Юлиан календарь деч кораҥын Григориан календарьыш кусныман. Тидым она ыште гын, ме уэшын шеҥгелан кодына. А историй мыланна тўнямбалне пагалыме да шке сынан, виян калык лияш тетла йӧным ок пу.

Моло секцийлаште филологий наука кандидат С. Апсатарова («Марий йылме да еш» секций), БР-ын калык художникше, Салават Юлаев лӱмеш премийын лауреатше Г. Калитов, историк, кокла курымласе марий вургемым шымлыше А. Шамукаев («Марий тӱвыра») да моло выступатленыт. Икманаш, конференций чыллан пайдалын эртен. Вет пырля ыштыме паша кеч-кунамат калыкым уша да ешартыш вийым пуа. Конференцийын резолюцийже-влак лишыл жапыште газет ден электронный сетьлаште вераҥдалтыт. А докладчик-влакын выступленийышт электронный сборникыш чумыралтеш.

В. КАМИЛЯНОВ.