Тукым эстафета

Тукым эстафета

Кугу Соказа, Тӧргымдӱр да Пўнчер яллаште илыше-влак Кугу Соказа ялыште улшо ончычсо колхоз стадионным уэмденыт. Верысе инициативылан полшымо программа, верысе депутат, ялын чолга еҥышт-влак, еҥ-влакын шке кидышт дене пашам ыштымышт дене стадион - Культура да каныме парк почылтын. Тыште моткоч кугу паша шукталтын - мийыме корным тӧрлымӧ, йырым-йыр пушеҥге-влакым шындыме, йырым-йыр печылен налме да тӱҥ капкам шогалтыме. Паркыште икмыняр зона уло: концертный - сцена да еҥ-влаклан ончаш зал, турникетный - тӱрлӧ тренажер-влак, асфальтым вакшман куржталме корно.

80-шо ийлаште, 40 ий ончыч, Геннадий Сергеевич Сергеев школ стадионышто физкультура урокым эртарен. Кызыт тудлан 75 ий. Тудын шарнымыж почеш, тиде верыште колхоз-влак кокласе мероприятий-влак эртаралтыныт: эстафета, футбол матч, Сабантуй пайрем.

Геннадий Сергеевич кыдалаш школым Чорайыште пытарен. Кок ял кокласе 7 километр кужыт корным телым кажне кечын ече дене коштын. Вара кок ий Уфаште физкультура техникумышто шинчымашым поген да туныктышо лийын. Шочмо кундемыштыже икымше гана спортын тыгай видше-влакым пуртен - слалом, биатлон (тунам таҥасыше-влаклан улыжат ик пычал веле лийын). Чумыр паша стажше - 42 ий. Тушечын 10 ийжым Кугу Соказа сельсовет председательлан ыштен. Пашан ветеранже, РФ просвещенийын отличникше.

Аваже, Астай Ибутаевна Ибутаева (1914-1996), Кӱшыл Соказа ялыште кресаньык ешыште шочын. Образованийже лийын огыл, кагазеш шке лӱмжым гына возен моштен. Ачаже, Сергей Саликаевич Саликаев (1911-1970), Тӧргымдӱр ял гыч. Финн сарын участникше. Тазалык шот дене демобилизоватлалтын.

Ватыже Анна Айкашевна Сергеева (Сидорова) 1951 ийыште шочын, Метръял гыч улеш. Ирсай школышто кандаш классым пытарен. Мишкан кыдалаш школышто вожатый-влакым ямдылыше классыште (9-10 кл) тунемын. Кугу Соказа школышто вич ий пионервожатыйлан ыштен. 1973 ийыште Бирский педагогический институтыш руш йылме да литератур факультетыш пурен, 1978 ийыште тунем пытарен. Ту жаплан кум икшывыже лийын: Станислав (1970 ий), Вячеслав (1972 ий), Людмила (1975 ий). 2009 ийыште пенсийыш лектын, паша стажше 41 ий. Тудын аваже, Салима Ишкузиновна Сидорова (Ишкузина) (1914-2008), Метръял гычак лийын, ныл ияшак тулыкеш кодын, грамотыжо лийын огыл. Ачаже Айкаш Сидорович Сидоров (1910-1984) 4 классым тунемын, кресаньык. Нунын ешыште кандаш икшыве лийын. 22 ияш рвезе финн сарыште кредалын, вара Кугу Отечественный сарыште (1941-1945 ийла) участвоватлен. 1945 ийыште демобилизоватлалтын. Мишкан совхозын Ирсай отделенийжын председательже лийын. Шодыштыжо осколок шинчен. Вара кужу жап имне дене коштын. Геннадий ден Аннан эргышт Станислав Геннадиевич Сергеев, манмыла, коча ден кувава олмешат тунемын да кок высший образованийым налын (Башкирский аграрный университет, механизация сельского хозяйства специальность, 1993 ий; ВЭГУ - физический культура да спорт специальность, 2006 ий). Станислав Сергеев 2019 ийыште Кугу Соказа сельсовет СП администраций вуйлатышылан сайлалтын. XI Марий калык погынын делегатше (октябрь 2020 ий).

Стадионым ыштымаште кугу таум Сергей Байназовлан ойлыман. Сергейын кочаже, Пайназ Ахмадеевич Ахмадеев, икмарда кресаньык лийын, раскулачитленыт. Кугу Отечественный сар тӱҥалмеке, икымше кечылаштак фронтыш колтеныт. 1942 ийыште ик неле кредалмаште колен. Посков областьыште иза-шольо шӱгареш тоялтын. Сергейын ачаже Александр Пайназович Пайназов 1940 ийыште Тӧргымдӱрыштӧ шочын. Шке ялыштыжак кандаш классым пытарен да Белебейыште киномеханиклан тунемын. Училище деч вара армийыш каен. Германийыште служитлен. Кастен салтак-влаклан чӱчкыдын «Путевка в жизнь» кином ончыктен. Киношто Мустафа рольым марий рвезе модмо дене пеш кугешнен. Сергейын аваже Лена Алексеевна Пайназева (Аликаева) 1945 ийыште Тӧргымдӱрыштӧ шочын. Мишканыште трахоматозный сестралан курсым тунем лектын. Ӱмыржӧ мучко медсестра лийын ыштен. Андреевка ден Октябрь яллам обслуживатлен. Ик могырыш шым километрым кеҥежым йолын, телым ече дене коштын. Икшывышт-влак кугеммеке, мотоцикл дене кондыштареныт. Сергей Байназов - ешыште эн изи йоча лийын. 1972 ийыште шочын. Кочаже да ачаже семынак армийыште служитлен. Службым Таллин олаште теҥыз частьыште эртен. Пограничный войска, матрос (1990 - 1992). Каменщик профессийым налын. Бирский ГПТУ-м тунем пытарен. Шым ий вахта йӧн дене пашам ыштен. 1990 ийыште Бирскыште пӧртым чоҥен. Стерлитамакысе культпросветучилищым пытарен. 1999 ийыште фольклор-эстрада группым чумырен. 20 ий наре ты ансамбль тӱрлӧ кундемлаште марий-влакым сылне концерт дене куандара. Чӱчкыдын Марий Элыште лиеш. Тений октябрь тылзыште тудо Марий калык погынын делегатше семын Йошкар-Олаште лийын. Тудо шочмо йылме, марий йӱла, культура верч чон йӱлен пашам ышта.

Культура да каныме паркым угыч ыштымаште Вячеслав Сабировын надырже кугу. Тудын ачаже Александр Сабирович Сабиров (1937-2018) Кугу Соказа ял гыч, марий, чиймарий йӱлам кучен. Александр Сабиров Москва воктене служитлен. Уфасе ял озанлык техникумым тунем пытарен, шочмо ялышкыже пєртылын. Калинин лўмеш колхозышто бригадир, ферма вуйлатыше, конюх лийын ыштен. Вячеславын аваже Надежда Шагеевна Сабирова (Шагаева) 1937 ийыште Пӱнчер ялыште шочын. Ача-авашт куд икшывым ончен-куштеныт. Вячеслав 1967 ийыште шочын. Кандаш класс деч вара Бирскыште 31-ше ГПТУ-м тунем лектын. Электросварщик, каменщик, монтажник специальностьым налын. Кум ий (1985-1988 ийла) Тихоокеанский флотышто подводник лийын служитлен. Гражданкыште газоэлектросварщик лийын ыштен, 12 ий жапыште 24 ий стажым поген. 2007 ийыште тудо кӱртньӧ конструкцийым ыштыме шотышто индивидуальный предприятийым почын. В. Сабиров 2020 ийыште Башкирский государственный университетыш инженерно-технический факультетыш техносферная безопасность специальность дене тунемаш пурен. Ял калык тудым Мишкан райсоветыш депутатлан сайлен. 2020 ийыште Йошкар- Олаште Марий калык погыныш делегат семын миен.

Тӧргымдӱр ялын вес шочшыжо Дмитрий Ибашев ончычсо колхоз стадионным уэмдымаште суапле надырым пыштен. Тудын ачаже Ишмай Ильбатович Ибашев Тӧргымдӱр ялыштак кресаньык ешеш шочын (1927 -1971 ийлаште илен). Кандаш класс деч вара Бирский медицинский училищым пытарен. Направлений почеш Бирский противотуберкулезный диспансерыште пашам ыштен. Вара фельдшер Ишмай Ибашев Ардашыште ыштен. Шочмо ялыш пӧртылмеке, Кугу Соказа фельдшерско-акушерский пунктым вуйлатен. Дмитрийын аваже, Ольга Дмитриевна Ибашева (Киселева), Удмуртийысе Ныргында ял гыч улеш (1928-2010). Эльян педучилище деч вара Мишкан районысо У Памаш ялыште тӱҥалтыш класслаште туныктен. Тӧргымдӱрыш марлан лектын, Кугу Соказа школышто ышташ тӱҥалын да пенсийыш лекмешкыже изи йоча-влакым туныктен. Дмитрийын кум изаже уло. Евгений ветеринар, Александр ден Юрий врач улыт. Дмитрий Ишмаевич школышто тренер Геннадий Сергеевич Сергеев дене трениироватлалташ тӱҥалын. Башкирский медицинский институтышто ече дене институтын сборный командышкыже пурен, «Буревестник» обществыште, Башкирийын сборныйыштыжо лийын. Дмитрий Ишмаевич хирург семын 1984 ийыште Бирский ЦРБ-ште пашам тӱҥалын. Тунам хирургий отделенийым уста хирург Давид Владимирович Харин вуйлатен. 2004 ийыште Д. Ибашев ты отделенийым вуйлаташ тӱҥалын. Высший категориян врач, БР-ын да РФ здравоохраненийын отличникше. Тудын методикыж почеш ученикше-влак Уфаште, Учалыште, Псковышто пашам ыштат. Дмитрий Ишмаевич марий калыкын вич съездыштыже участвоватлен. X да XI съезд-влак коклаште тудын инициативыж почеш ятыр кугу мероприятий эртен. Кажне ийын Бирск олаште Солнечный микрорайонышто ече дене таҥасымашым организоватла. Совет Союзын куд геройжо лӱмеш нунын шочмо верыштышт Осиновка, Суслово, Калинники, Старобазаново яллаште да Бирск олаште куштылго атлетика кросс-влакым эртара. Олаште Марий талешке кече (26 апрель), марий вургем конкурс-влак эртаралтыт. Бирский район МР советын депутатше улеш. Дмитрий Ибашев у стартлан эре ямде.

P.S. Калык-влакын икоян улмо кечыштышт уэмдыме стадионышто верысе ўдыр-рвезе-влак 400 метрыш куржыныт. Ончыкыжым ты эстафетым нуно шуяш тӱҥалыт.

Л. ХАКОВА.