14 сес/октябрь – Мланде кылмыме кече.

14 сес/октябрь – Мланде кылмыме кече. Тиде кечым кеҥеж ден теле кокласе чеклан шотлаш лиеш. Рашарак лияш гын, идалыкын лумдымо жапше ден луман жапше-влак кокласе чек улеш. Ожно тиде кече гыч вольыкым кӱтӱш колтен огытыл. Йӱштӧ пӧртыш пурен ынже керт манын, вичкыж мелнам кӱэштман.

Кидпашам ышташ тӱҥалме кече. Тиде кече гыч самырык-влаклан уремыште мурен-куштен коштман огыл – иктаж пӧртыштӧ погынен кидпашам ышташ тӱҥалман, тидын годым туштым туштыман, мурым мурыман да йомакым ойлыман.

Угинде пайрем. Тиде кечылан чыла лектышат поген пытаралтеш. Тидлан кӧра у шурно гыч киндым, когыльым да мелнам кӱэштман, пучымышым, кышалым шолтыман да пайремым ыштыман.

Мишкан кундемыште 14 сентябрь гыч тиде кече марте вредышым чўктеныт, кумалтышым эртарен огытыл. Но кажне ялыште йўла икгай манаш неле, Мишкан кундемыштак южо ялыште вўредышым чўктымє да кумалтыш-влакым эртарыме радам ойыртемалтын кертын. Туге гынат, 14 октябрь деч вара вўредышым нигуштат огыт чўктє.

Мланде кылмыме кече могай, теле тугай лиеш. Турня-влак тиде кече марте чоҥештен каят гын, теле эр толеш да йӱштӧ лиеш. Тумо да куэ лышташ-влак велын пытеныт гын, идалык куштылго лиеш, велын пытен огытыл гын – теле кужу да йӱштӧ. Икымше лум вочмо деч тер дене кошташ тӱҥалме жап марте куд арня эрта. Мардеж эрвелчын пуа гын, теле йӱштӧ лиеш. Мланде кылмыме кечын лум возеш гын, Кугезе-влакым жаплыме кечынат (8 ноябрь) лум лумеш. Лум мландым ок левед гын, 7 декабрьыштат (Тер дене коштмо кече) мланде чара лиеш. Тиде кечын лум лумеш гын, оръеҥ ден каче-влак пиалан лийыт.

14 октября/14 сес - День замерзания земли. Этот день считается границей между летом и зимой. Если до 14 октября снег выпадает очень редко, то после этого дня – явление частое.

День рукоделия. С этого дня молодым людям не стоит гулять на улице – надо начать заниматься рукоделием. При этом нужно рассказывать сказки и загадывать загадки.

День нового хлеба. С этого дня начинали есть новый хлеб.

В Мишкинском районе мари с 14 сентября до этого дня проводят тризну (вўредыш, от вўр – кровь). В это время моления не проводили. Хотя в разных деревнях района обычаи разные. Где-то моления могли проводить и в это время. Тризну могли проводить и раньше. Но во всех деревнях мнение одно – после 14 октября тризна (вўредыш) не проводится.

Каков День замерзания земли, такова и зима. Если дубовые и березовые листья опали, год будет лёгким, если нет - зима будет суровой. От первого снега до установления саночного пути проходит шесть недель. Если ветер восточный, зима будет холодной.

Вячеслав Камилянов.